Chmury
 
Chmury
Chmury są skupiskami kropel wody lub kryształków lodu lub obu hydrozoli jednocześnie. Powstają na skutek kondensacji bądź resublimacji pary wodnej na, zawsze obecnych w atmosferze, jądrach kondensacji i krystalizacji. Mechanizmy, które mogą prowadzić do wzrostu wilgotności aż do osiągnięcia punktu rosy, a następnie do kondensacji i resublimacji to prądy wznoszące, mieszanie mas powietrza o różnej temperaturze i wilgotności, bądź ochładzanie na skutek wypromieniowania. Gdy chmura tworzy się przy powierzchni ziemi nazywamy ją mgłą.
W chmurze jest kilkaset kropel (kryształków) w 1 cm3. Gdy krople lub kryształki lodu urosną, wypadają z chmury. Zjawisko to nazywamy opadem. W zależności od warunków pod podstawą chmury opad może sięgać ziemi lub wyparowuje wyżej. To ostatnie zjawisko nazywamy virgą.
Chmury ze względu na wysokość występowania dzielimy na niskie, średnie i wysokie. Chmury piętra niskiego to te, których podstawy nie przekraczają 2000 m, piętra średniego — o podstawach na wysokości od 2000 m do 7000 m, natomiast piętra wysokiego — o podstawach powyżej 5000 m. Chmury niskie to: Stratus, Stratocumulus i Nimbostratus, a także niezbyt wypiętrzone chmury Cumulus. Chmury piętra średniego to: Altocumulus i Altostratus. Do chmur wysokich zaliczamy: Cirrus, Cirrocumulus i Cirrostratus.
Ze względu na wygląd chmury dzielimy na pierzaste (Cirrus i Cirrostratus), kłębiaste (Cirrocumulus, Altocumulus, Stratocumulus, Cumulus i Cumulonimbus) i warstwowe (Altostratus, Stratocumulus, Stratus i Nimbostratus).
Mozna też podzielić chmury na opadowe i nieopadowe.
Wyróżniamy 10 podstawowych rodzajów chmur:
Cirrus jest chmurą pierzastą piętra wysokiego składającą się z kryształków lodu. Chmura ta ma wygląd białych delikatnych włókien, ławic lub wąskich pasm o wyglądzie włóknistym i jedwabistym połysku. Te ostatnie cechy mogą występować jednocześnie lub niezależnie.
Cirrocumulus jest chmurą kłębiastą piętra wysokiego składającą się z kryształków lodu. Ma wygląd białej ławicy, płata lub warstwy bez cieni, złożonej z bardzo drobnych części o chrakterze ziaren czy zmarszczek.
Cirrostratus jest chmurą warstwową piętra wysokiego złożona z kryształków lodu, stanowiąca białą włóknistą lub gładką zasłonę części lub całego nieba, zwykle powodującą zjawisko halo.
Altocumulus jest chmurą kłębiastą piętra średniego składającą się z kropel wody lub kryształków lodu. Złożona jest z płatów, zaokrąglonych brył itp., niekiedy połączonych ze sobą, tworzących białą, szarą lub biało-szarą ławicę chmur pokrywającą część lub całe niebo.
Altostratus jest chmurą warstwową piętra średniego stanowiącą płat lub szarawą, a niekiedy niebieskawą warstwę prążkowaną, włóknistą lub jednolitą, pokrywającą część lub całe niebo. Niekiedy warstwa ta jest tak cienka, że Słońce jest dobrze widoczne; nie powoduje jednak zjawiska halo. Złożona jest z kryształków lodu lub kropelek wody.
Nimbostratus jest chmurą warstwową piętra niskiego złożoną z kropelek wody. Przez tę grubą, najczęściej ciemnoszarą, niemal bez widocznej struktury, chmurę opadową Słońce jest niewidoczne. Często pod Nimbostratusem występują strzępy chmur przypominające kłaczki waty.
Stratocumulus jest chmurą kłębiastą piętra niskiego złożoną z kropel wody bądź z kryształków lodu. Przyjmuje kształt zaokąglonych brył i walców, połączonych lub oddzielonych od siebie, o kolorach od białego do szarego z ciemnymi częściami.
Stratus jest chmurą warstwową piętra niskiego złożoną z kropel wody bądź z kryształków lodu. Pokrywa niebo dość jednolitą szarą warstwą, z której może wystąpić opad mżawki, słupków lodowych lub śniegu. Niekiedy widoczne jest przez tę chmurę Słońce i jego zarys jest wtedy wyraźny.
Cumulusy — oddzielne, czasami dość gęste kłębiaste chmury konwekcyjne o wyraźnych zarysach i płaskiej podstawie, przyjmujące kształt wież, pagórków lub kalafiorów. Ich oświetlone Słońcem części są oślepiająco białe, natomiast podstawy niekiedy bardzo ciemne, szare. Składają się z kropel wody, a w wyższych partiach mogą zawierać kryształki lodu. Prądy wstępujące w Cumulusach mogą osiągać prędkość do kilkunastu m/s.
Cumulonimbus jest chmurą konwekcyjną, o podstawie w obszarze piętra niskiego lub dolnej części średniego, rozbudowana w górę tak, że niekiedy przebija tropopauzę. Jej górna część w kształcie kowadła jest na ogół włóknista i spłaszczona. W dolnej części Cumulonimbus składa się z kropel wody, w górnej na ogół z kryształków lodu. Chmurze tej towarzyszą często opady deszczu, niekiedy bardzo intensywne, połączone z gradem, a także wyładowania elektryczne (piorunybłyskawice i grzmoty). Prądy wstępujące w Cumulonimbusie mogą osiągać prędkość do 50 m/s. Prądy zstępujące po dotarciu do powierzchni ziemi mogą powodować gwałtowne porywy wiatru (szkwały).
Oddzielną grupę stanowią chmury orograficzne związane z przepływem powietrza nad wzniesieniami lub łańcuchami górskimi. W Polsce chmury Altocumulus lenticularis o charakterystycznym kształcie soczewki powstają np. w czasie wiatru halnego.
Ryszard Balcer

 

Hasło główne:

Zjawiska w atmosferze

zgłoś uwagę
Ilustracje
Mgła fot. J. Bortniak/NOAA Corps © NOAA
Chmury Cirrus fot. L. Janasik/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Chmury Cirrocumulus (wyżej) i Cumulus (niżej) fot. L. Janasik/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Chmury Altocumulus (wyżej) i Altostratus (niżej) fot. B. Kędzierzawska/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Chmury Stratocumulus fot. B. Kędzierzawska/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Chmury Cumulus fot. L. Janasik/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Chmura Cumulonimbus fot. T. Kniołek/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Chmury Altocumulus lenticularis fot. Z. Hofmokl-Ostrowski/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Virga zjawisko fot. T. Kniołek/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Chmury Cirrus i Cirrostratus fot. L. Janasik/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Halo fot. D. Raczko/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Chmury, Cirrus fot. B. Kędzierzawska/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Chmury Stratus, Warszawa, centrum miastafot. A. Kurowski/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Chmury Cumulonimbus mammatus (łac. mamma ‘wymię’, ‘pierś’)fot. Ł. Mędrzycki/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia