Armia Ludowa

Armia Ludowa (AL),

konspiracyjna organizacja wojskowa utworzona na mocy dekretu Krajowej Rady Narodowej z 1 I 1944;

formacja zbrojna Polskiej Partii Robotniczej (PPR); utworzona przez przemianowanie Gwardii Ludowej (GL); akcja pozyskania sił z innych organizacji nie powiodła się; samodzielność wobec AL zachowywały oddziały i brygady Polskiego Sztabu Partyzanckiego (PSzP). Zadaniem AL była dywersja antyniemiecka na korzyść Armii Czerwonej, udział w organizowaniu i obronie tworzonego przez PPR systemu władzy (KRN i terenowych rad narodowych) oraz przejęciu władzy na wyzwolonych terenach. Władzę zwierzchnią nad AL formalnie sprawowała KRN, a faktycznie PPR. Naczelnym dowódcą AL był gen. M. Żymierski („Rola”), zastępcą i szefem Sztabu Głównego — F. Jóźwiak („Witold”), przedstawicielem KRN w Dowództwie Głównym — J. Czechowski; organ dowodzenia: Sztab Główny; główny organ prasowy: „Armia Ludowa”. AL działała na obszarze GG i części tzw. ziem wcielonych do III Rzeszy; terenową strukturę organizacyjną tworzyły: obwody, okręgi, podokręgi, powiaty, rejony (dzielnice) i placówki. AL składała się z jednostek partyzanckich (oddziałów, batalionów i brygad) oraz uderzeniowych jednostek garnizonowych (sekcje, drużyny, plutony, kompanie); na początku 1944 liczyła 6–8 tysięcy, w lipcu 1944 ok. 30 tysięcy ludzi; siły partyzanckie w lipcu 1944 — 6 tysięcy ludzi (w tym 40% w brygadach podległych PSzP), głównie w brygadach AL (łącznie 10, m.in. 1 im. Ziemi Lubelskiej, 1 im. Ziemi Kieleckiej, 3 im. gen. J. Bema), liczących po 150–750 żołnierzy; działały także mniejsze jednostki, m.in. Batalion im. Czwartaków (Czwartacy). Kadrę dowódczą stanowili głównie awansowani przeszkoleni partyzanci, członkowie grup PSzP oraz podoficerowie i oficerowie przechodzący z innych organizacji, m.in. AK; uzbrojenie i sprzęt zdobywała AL przede wszystkim na nieprzyjacielu oraz otrzymywała od PSzP (zwłaszcza od lipca 1944) drogą lotniczą; główny wysiłek bojowy AL skierowała na niszczenie niemieckich linii komunikacyjnych, łączności (połowa wszystkich akcji), zwłaszcza na zapleczu frontu sowiecko-niemieckiego w celu wsparcia Armii Czerwonej, atakowała aparat terroru okupanta, organizowała sabotaż w gospodarce, walczyła z ekspedycjami pacyfikacyjnymi i antypartyzanckimi; bitwy, m.in. pod Rąblowem, w lasach janowskich i lipskich i Puszczy Solskiej, pod Ewiną; i Gruszką. Oddziały AL walczyły w powstaniu warszawskim (kilkuset żołnierzy). W lipcu 1944, z AL i Armii Polskiej w ZSRR 1944, utworzono WP; oddziały AL na terenach okupowanych w większości używały dotychczasowej nazwy, część formalnie obowiązującej Oddziały Partyzanckie WP; na terenach wyzwolonych żołnierze AL wstępowali do WP i stanowili główną grupę zasilającą Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego.