niewidzialna ręka rynku

niewidzialna ręka rynku,

ekon. metafora ilustrująca bezosobowy charakter procesów rynkowych, oznaczająca, że koordynacja działań ekonomicznych nie może być przypisana żadnej organizacji społeczno-politycznej, grupie osób ani jednostce.

Mechanizm działania niewidzialnej ręki rynku opisał po raz pierwszy A. Smith w Badaniach nad naturą i przyczynami bogactwa narodów (1776, wydanie polskie 1954). Niewidzialna ręka rynku harmonizuje egoistyczne, jednostkowe interesy i zamienia je we wspólne dobro gospodarującego społeczeństwa; zapewnia też najbardziej efektywny podział pracy przez optymalne lokowanie czynników produkcji; wg Smitha każdy specjalizuje się w tym, co robi najlepiej, a produkty swej pracy wymienia na rynku, gdzie niewidzialna ręka rynku ustala ceny rynkowe, będące wypadkową niezależnych działań sprzedawców i nabywców; wszelkie zakłócenia naruszające swobodę działania niewidzialnej ręki rynku prowadzą do naruszenia zasady efektywności gospodarowania. Na idei niewidzialnej ręki rynku są oparte XVIII-wieczne koncepcje leseferyzmu, XIX-wieczne ekonomiczne teorie liberalizmu gospodarczego i XX-wieczne doktryny neoliberalizmu gospodarczego. Ilustracją idei niewidzialnej ręki rynku, sformalizowaną w postaci wzorów matematycznych, są neoklasyczne teorie równowagi ogólnej w gospodarce. Pojęcie „niewidzialna ręka rynku” w znaczeniu normatywnym jest utożsamiane z wyłączną funkcją regulacyjną rynku.