związki koronowe

związki koronowe,

związki org. o cząsteczkach pierścieniowych (cyklicznych) zbudowanych z atomów tlenu wzajemnie połączonych za pomocą grup org., najczęściej grup –CH₂CH₂–;

swoją nazwę zawdzięczają charakterystycznej budowie cząsteczki przypominającej koronę; dzięki takiej budowie w cząsteczce istnieje przestrzenna luka, do której może selektywnie wnikać jon lub cząsteczka (tzw. gość); selektywność wynika z wymogu dopasowania rozmiaru gościa do rozmiaru luki molekularnej gospodarza; związki koronowe z uwięzionymi jonami lub cząsteczkami tworzą kompleksy (związki inkluzyjne). Ich duże zdolności kompleksotwórcze i różnorodność budowy (wielkość pierścienia, wprowadzenie innych heteroatomów, jak atom azotu, siarki, zamiast atomu tlenu, wprowadzenie dodatkowych grup funkcyjnych wbudowanych w pierścień makrocykliczny i/lub przyłączonych do niego) dają ogromne możliwości ich projektowania i dostosowania ich selektywności do różnych cząsteczek gościa; z.k. wykorzystuje się w syntezie org. do aktywowania jonów (przez uwięzienie przeciwjonu), do rozdzielania substancji (np. lantanowców i aktynowców), do transportu jonów i cząsteczek (np. w elektrodach jonoselektywnych) i jako katalizatory.