specjacja
 
Encyklopedia PWN
specjacja
[ang. < łac.],
biol. proces powstawania nowych gatunków biologicznych, a w konsekwencji nowych linii ewolucyjnych;
specjacja zapoczątkowuje kladogenezę, a więc stanowi główny mechanizm ewolucji organizmów prowadzący do wzrostu zróżnicowania świata organicznego. Niekiedy mianem specjacji określa się również stopniową przemianę ewolucyjną całego gatunku (anageneza), obejmującą znaczną ewolucję cech anatomicznych, fizjologicznych, biochemicznych czy behawioralnych; różnice między stadium wyjściowym a stadium końcowym mogą być nie mniejsze niż różnice między gatunkami; proces ten, czyli specjacja filetyczna, nie prowadzi jednak do powstawania nowych linii ewolucyjnych. Specjację poprzedza różnicowanie się gatunku macierzystego na populacje, między którymi zostaje zahamowany lub istotnie ograniczony przepływ genów (izolacja, biol.). Prowadzi to do rasogenezy, która może stanowić pierwsze stadium specjacji. Dalsza ewolucja wytworzonych w ten sposób ras czy podgatunków może prowadzić do powstania barier: genetyczno-rozwojowych (kopulacja nie prowadzi do zapłodnienia lub, jeśli do niego dochodzi, zarodek obumiera, bądź nowy osobnik jest bezpłodny) lub anatomiczno-behawioralnych (niemożliwa jest sama kopulacja). Powstanie takich barier jest równoznaczne ze specjacją, czyli z ostatecznym rozdzieleniem się gatunku macierzystego na gatunki potomne. Do warunków umożliwiających specjację należą: występowanie populacji jednego gatunku na odmiennych obszarach geograficznych (allopatryczne gatunki, ewolucjonizm syntetyczny), izolacja genetyczna wewnątrz jednej populacji zamieszkującej ten sam obszar geograficzny (sympatryczne gatunki) spowodowana rozmaitymi mechanizmami genetycznymi, ekologicznymi i behawioralnymi. Niektóre z tych mechanizmów (np. mutacje chromosomowe), których efektem jest pomnożenie liczby chromosomów (poliploidalność), prowadzą do nagłego pojawienia się izolacji, natomiast inne (np. mechanizmy behawioralne) działają powoli i stopniowo.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia