embriologia
 
Encyklopedia PWN
embriologia
[gr. émbryon ‘zarodek’, lógos ‘słowo’, ‘nauka’],
nauka zajmująca się rozwojem zarodkowym (embriogenezą) organizmów zwierzęcych (embriologia zwierząt) oraz człowieka w aspekcie zagadnień biologicznych.
W jej zakres wchodzą badania kolejnych etapów embriogenezy: gametogenezy, bruzdkowania, gastrulacji, neurulacji, histo- i organogenezy; embriogeneza kończy się w momencie opuszczenia przez zarodek osłon jajowych lub — u zwierząt żyworodnych — organizmu matki; embriologia zajmuje się również badaniem regeneracji. Jako odrębna dyscyplina embriologia powstała stosunkowo późno; w starożytności i średniowieczu wiedza embriologiczna miała zasadniczo charakter spekulatywny, mimo że już Arystoteles 340 p.n.e. opisał rozwój zarodka kury; jednak np. wiele zwierząt uznał za samorodne. Wraz z odkryciem mikroskopu (XVII w.) zaznaczył się pewien postęp w rozwoju embriologii, zobaczono wtedy plemniki (A. Leeuwenhoek, 1677) i opisano pęcherzyk jajowy u człowieka (R. de Graaf, 1672). W embriologii XVII i XVIII w. panowały 2 główne zwalczające się teorie rozwoju człowieka i zwierząt — teoria epigenezypreformacji. Rozwój nowoczesnej embriologii wiąże się z odkryciem komórki zwierzęcej w 1. połowie XIX w. W tym okresie zostały sformułowane podstawowe prawa rozwoju, jak prawo rozwojowe Baera (1828) i prawo rekapitulacji Haeckla, czyli prawo biogenetyczne (1866). Na przełomie XIX i XX w. embriologia weszła w okres dynamicznego rozwoju. Dzięki zastosowaniu eksperymentów rozwinął się kierunek zwany embriologią doświadczalną lub mechaniką rozwoju, zapoczątkowany przez W. Rouxa (1885, 1905). Wielorakie metody badań: cytologiczne, ultrastrukturalne, cytochemiczne, biochemiczne, genetyczne i in. stworzyły wiele nowych kierunków badań nad rozwojem zarodka. Osiągnięcia w dziedzinie embriologii mają ogromne znaczenie praktyczne. Embriologia stanowi podstawę dla wielu działów medycyny, znajduje zastosowanie np. w badaniach gametogenezy i rozwoju zarodkowego człowieka, w ginekologii i położnictwie, andrologii, diagnostyce prenatalnej, teratologii. Jest też wykorzystywana w naukach weterynaryjnych (embriologia weterynaryjna i zootechniczna), jako szeroko rozumiana inżynieria embriologiczna (pobieranie i przechowywanie plemników w bankach nasienia, sztuczne zapłodnienie — metoda FIVET, transfer zarodków, klonowanie — w tym klonowanie ssaków), również w technikach transgenicznych jako dyscyplina z pogranicza embriologii i biologii molekularnej.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia