echosonda

echosonda

[gr.-fr.],

urządzenie nadawczo-odbiorcze wykorzystujące zjawisko echa (echolokacja) jako źródło informacji o obiekcie, od którego nastąpiło odbicie impulsu fali ultradźwiękowej (tzw. impulsu sondującego);

nadajnik ultradźwięków, najczęściej wbudowany w kadłub statku, wysyła impulsy, które po odbiciu od przeszkody wracają do odbiornika, umieszczonego w pobliżu nadajnika; miarą odległości od przeszkody jest czas przebiegu fali tam i z powrotem (prędkość dźwięku w wodzie ok. 1500 m/s); pomiar czasu przebiegu bywa zwykle dokonywany automatycznie przez specjalną aparaturę pomiarowo-rejestrującą, umożliwiającą bezpośrednie odczytywanie w sposób ciągły mierzonych odległości oraz obserwację (na monitorze) i zapisanie w pamięci komputera, a w razie potrzeby wykreślenie (na papierze) sygnału echa reprezentującego profil dna lub inne obiekty znajdujące się w toni wodnej i odbijające sygnał akustyczny, np. ryby; natężenie sygnałów odbitych informuje o tzw. sile celu (analiza sygnałów odbitych pozwala m.in. dokonywać oszacowań zasobów rybnych); nowoczesne metody detekcji wykorzystują także barwne techniki zapisu, przy których kolor jest dodatkowym nośnikiem informacji o obiektach i ich rozkładzie w toni morskiej. Echosonda jest podstawowym elementem ultradźwiękowych układów echolokacyjnych w morzu, tzw. sonarów (angielskie Sonic Navigation and Ranging), wykorzystywanych do zdalnych pomiarów wielkości fizycznych charakteryzujących środowisko morskie (rozkład temperatury, zasolenia, pęcherzyków, prędkości mas wodnych), pomiarów głębokości, analizy dna i poddennych warstw geologicznych, wykrywania zasobów rybnych, przeszukiwania toni wodnej w określonym sektorze azymutalnym (sonar boczny), wykrywania obiektów podwodnych; na dużych statkach jest często zainstalowanych kilka echosond o różnych zasięgach i różnych częstościach sygnałów oraz różnych szerokościach wiązki ultradźwiękowej; echosondy, współdziałające z komputerami, są sprzężone z innymi układami nawigacyjnymi, za których pomocą bardzo szybko i dokładnie przetwarza się odebrane echosygnały na pożądane informacje; echosondy stanowią cenne uzupełnienie urządzeń radarowych, które ze względu na silne tłumienie fal elektromagnetycznych w wodzie są w tych przypadkach bezużyteczne.