Tadżykistan. Gospodarka

Tadżykistan. Gospodarka.

Tadżykistan należy do najsłabiej rozwiniętych i najbiedniejszych krajów świata; do 1992 wchodził w skład środkowoazjatyckiego regionu ekonomicznego ZSRR; produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca wg parytetu siły nabywczej 1,8 tys. dolarów USA (2007); gospodarka zniszczona wojną domową 1992–97; 1993 ulewne deszcze, powodzie i lawiny błotne doprowadziły do klęski żywiołowej na 1/5 powierzchni kraju (pomoc humanitarna Rosji i USA). Od 1993 Tadżykistan jest członkiem Międzynarodowego Funduszu Walutowego i Banku Światowego; wciąż przeważa sektor państwowy, a mechanizmy wolnorynkowe są niedostateczne; X 2000 wprowadzono nową jednostkę monetarną — somoni (1991–95 rubel rosyjski, od 1995 rubel tadżycki, wycofany z obiegu 2001); struktura wytwarzania PKB: rolnictwo 23,4%, przemysł 30,4%, usługi 46,1% (2007).

Przemysł.

Pod względem zasobów surowców mineralnych Tadżykistan jest stosunkowo samowystarczalny; wydobywa się złoto (5,0 t, 2002), boksyty, rudy uranu (kilka kopalni oraz zakłady oczyszczania, a także składowiska nie wzbogaconej jeszcze rudy), żelaza, ołowiu i cyny oraz węgiel kam., ponadto niewielkie ilości ropy naft. i gazu ziemnego; kamieniołomy marmurów. Produkcja energii elektrycznej 16,5mld kW·h (2004), gł. elektrownie wodne — ok. 97% produkcji, m.in. kaskada na Wachszu (w tym elektrownie Sangtuda 1 i 2 oraz Rogun), Elektrownia Kajrakkumska na Syr-darii; elektrownie cieplne w Duszanbe i Jowon. Rozwinięty przemysł lekki (zwłaszcza bawełn., jedwabn., wyrób dywanów) i spoż. (produkcja konserw owocowych, przemysł olejarski); gł. gałęzie przemysłu ciężkiego: hutnictwo aluminium (Tursunzoda), maszyn. (urządzenia do elektrowni, maszyny roln. i włók.), chem. (sztuczne tworzywa, nawozy), materiałów budowlanych (zwłaszcza cementowy).

Rolnictwo.

Grunty orne i sady zajmują 7% pow., pastwiska i łąki — 25%; 2/3 ziem uprawnych jest nawadniane, gł. w kotlinach: Fergańskiej, Wachszańskiej i Hisarskiej; ok. 29% areału znajduje się pod uprawą zbóż (935 tys. t — 2005), gł. pszenicy i jęczmienia; najważniejszą uprawą przem. jest bawełna (448 tys. t, gł. cienkowłóknista); ponadto uprawia się ziemniaki, warzywa (melony, kawony), drzewa owocowe (m.in. owoce cytrusowe) i winorośl; hodowla owiec (1,6 mln sztuk, 2004), kóz (850 tys.), bydła (1,1 mln), koni (71 tys.), we wschodnim Pamirze — jaków; dawne tradycje ma, odgrywająca obecnie drugorzedną rolę, hodowla jedwabników.

Transport i łączność.

Długość linii kol., szerokotorowych, 482 km (2005), dróg samochodowych 27,7 tys. km (2002); bardzo rzadka, przestarzała sieć łączności; 245 tys. abonentów telefonii stacjonarnej (2004); w użytkowaniu 265 tys. telefonów komórkowych.

Handel zagraniczny.

Wartość eksportu 950 mln dol. USA, importu 1,2 mld dol. USA (2005); eksport: aluminium, energii elektrycznej, włókien bawełny, owoców, oleju roślinnego, tekstyliów; gł. artykuły importu: energia elektryczna, koncentrat aluminium, ropa naft. i gaz ziemny, maszyny i urządzenia, zboże i mąka; Głównymi partnerami handl. są: Holandia, Rosja, Uzbekistan, Łotwa, Kazachstan.