Tadżykistan. Warunki naturalne

Tadżykistan. Warunki naturalne.

Ponad 1/2 pow. na wys. powyżej 3000 m, zaledwie 7% — poniżej 1000 m; we wschodniej części leżą przeważnie równoleżnikowo przebiegające pasma górskie Pamiru (najwyższy Szczyt Ismaila Samaniego, 7495 m), rozdzielone głębokimi i wąskimi dolinami; w zachodniej części wznoszą się G. Turkiestańskie, G. Zarafszańskie, G. Hisarskie i G. Ałajskie (wys. powyżej 5000 m), w południowo-zachodniej — południkowe pasma (Boysuntov, Bobotog, Ohtog, Karatau, Wachsz) oddzielone szerokimi dolinami prawych dopływów Amu-darii (graniczna z Afganistanem); północno-zachodni skraj Tadżykistanu leży w obrębie Kotliny Fergańskiej; gł. rz.: Wachsz, Kofarnihon, Surchan-daria, Sherobod; nieliczne jeziora, gł. pochodzenia tektonicznego (największe — Karokul). Klimat kontynent., wybitnie suchy, umiarkowany ciepły, na południu — podzwrotnikowy; silnie wykształcone piętra klim.; w dolinach i na równinach do wys. 500 m średnia temp. w styczniu od -1°C na północy do 3°C na południu, w lipcu odpowiednio 27°C i 30°C; na wys. 500–1500 m średnia temp. w styczniu wynosi poniżej -20°C, w lipcu 10–12°C; wysoko w górach w zimie możliwe spadki temp. poniżej -45°C; suma roczna opadów w związku z napływem mas powietrza z zachodu i urozmaiconą rzeźbą bardzo zróżnicowana; najniżej położone obszary otrzymują 150–300 mm, w osłoniętych dolinach wschodniego Pamiru opady maleją do 60–80 mm; na zachodnich i południowo-zachodnich stokach gór 1200–2000 mm (gł. wiosenne); granica wiecznego śniegu przebiega na wys. 3600 m na zachodzie i 4400 m na wschodzie; w Pamirze liczne lodowce, największy Fedczenki; na południowym zachodzie często wieje suchy i gorący wiatr afgani. W kotlinach i na przedgórzu do 1000 m pustynie i półpustynie z wiosenną roślinnością efemeryczną; w górach zachodniej i północnej części Tadżykistanu stepy (do 2000 m), ponad nimi lasostepy ze skrawkami lasów jałowcowych (do 2900 m) oraz stepy i łąki wysokogórskie; w zachodniej części Tadżykistanu spotyka się także lasy liściaste z licznymi gatunkami dzikich drzew owocowych (na wys. 1000–2300 m); lesistość kraju wynosi zaledwie 4,5%; w zachodnim Pamirze do wys. 2500 m panują pustynie i półpustynie, powyżej (do 3200 m) — skąpe stepy górskie i łąki alp.; wschodni Pamir ma roślinność pustynną; rezerwaty przyrody: Tigrowa Bałka (w dolnym biegu Wachszu, zał. 1938), Ramit (na stokach G. Hisarskich), Dasztidżum.

Pamir (Tadżykistan)