Iran. Warunki naturalne
 
Encyklopedia PWN
Iran. Warunki naturalne.
Powierzchnia wyżynna i górska; w środkowej i wschodniej części Iranu — Wyżyna Irańska (wysokość 1000–1500 m) ograniczona górami, na zachodzie — Zagros i Kurdystańskimi, na północy — Elburs (Demawend, 5604 m, najwyższy szczyt Iranu) i Chorasańskimi, na wschodzie — Wschodnioirańskimi, we wnętrzu rozległe, tektoniczne kotliny z pustyniami: Wielką Pustynią Słoną i Daszt-e Lut (pustynie zajmują łącznie ok. 50% powierzchni kraju) oraz pasma górskie (najwyższe Kuh-e Rud, wysokość do 4420 m); północno-zachodnia część Iranu leży na Wyżynie Armeńskiej, południowo-zachodnia — na Nizinie Mezopotamskiej. Wybrzeże Morza Kaspijskiego wąskie, nizinne i piaszczyste, Zatoki Perskiej — nizinne i bagniste, Zatoki Omańskiej — w części klifowe. Iran nawiedzają częste katastrofalne trzęsienia ziemi (1990 spowodowało śmierć blisko 40 tysięcy mieszkańców). Klimat podzwrotnikowy kontynentalny suchy, w kotlinach — skrajnie suchy, na wybrzeżach Zatoki Perskiej i Omańskiej — zwrotnikowy kontynentalny suchy; średnia temperatura w styczniu od –4°C na północy do 10°C na południu; w lipcu odpowiednio od 25°C do 33°C; w górach chłodniej; średnia roczna suma opadów na pustyniach i wybrzeżu Zatoki Omańskiej 50–100 mm, w górach — do 300 mm, tylko na północnych stokach gór Elburs — 1000–2000 mm; opady głównie zimowe; częste burze pyłowe, zwłaszcza na pustyniach. Sieć rzeczna Iranu jest słabo rozwinięta; ok. 70% powierzchni kraju zajmują obszary o odpływie wewnętrznym (głównie kotliny Wyżyny Irańskiej); rzeki mało zasobne w wodę, najważniejsze: Karun i Szatt al-Arab (rzeka graniczna z Irakiem), uchodzące do Zatoki Perskiej, oraz Atrek (częściowo na granicy z Turkmenistanem) i Safidrud, uchodzące do Morza Kaspijskiego; główne jeziora: Urmia, Namak oraz Hamun-e Helmand na granicy z Afganistanem; jeziora w większości płytkie i zasolone; liczne solniska. Szatę roślinną na wybrzeżu Morza Kaspijskiego i w północnej części Elbursu stanowią lasy liściaste z dębem, bukiem i grabem, na zachodnich stokach gór Zagros — widne, suche lasy dębowe (lasy zajmują łącznie ok. 11% powierzchni kraju), we wnętrzu Wyżyny Irańskiej roślinność pustynna i półpustynna (głównie słonorośla), a na Nizinie Mezopotamskiej roślinność bagienna i pustynna. Gleby mało żyzne, przeważają inicjalne gleby pustyń żwirowo-kamienistych i piaszczystych (na Wielkiej Pustyni Słonej — pokrywy solne i gipsowe); w kotlinach gór Zagros i Elburs gleby kasztanowe i kamieniste szaroziemy, na Nizinie Mezopotamskiej — sołończaki. Obszary chronione zajmują 4,8% powierzchni kraju (rezerwaty i parki narodowe).
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia