Iran. Film
 
Encyklopedia PWN
Iran. Film.
Początki filmu irańskiego (perskiego) sięgają 1900, nadworny fotograf Mirza Ibrahim Chan utrwalił na taśmie film. pobyt szacha Mozaf-fara ad-Dina w Ostendzie (Belgia); pierwsze projekcje film. odbyły się w Teheranie: 1905 za pomocą kineskopu Edisona, 1907 — kinematografu braci Lumière; powstały wtedy pierwsze kina publiczne, z odrębnymi salami dla kobiet i mężczyzn; upadek dyn. Kadżarów i wzmożone tendencje teokratyczne zahamowały rozwój nar. kinematografii; w latach 20. na spopularyzowanie filmu wpłynęło jego podobieństwo do tradycyjnych widowisk teatru cieni — karagöz; początkowo powstawały kroniki film., np. z koronacji Rezy Szaha Pahlawiego (1926); 1930 zrealizowano pierwszy film fabularny (reż. Ohanion); 1931 w Teheranie otwarto szkołę film.; w tym czasie w Indiach powstały pierwsze perskie filmy dźwiękowe (A.H. Sepenta), nawiązujące do wątków literatury klas.; w latach 30. w Teheranie było 8 kin i po kilka w Tebrizie i Isfahanie; produkcja krajowa, oprócz filmów dokumentalnych i oświat., została zdominowana przez producentów zagr., gł. amer.; od 1946 działała wytwórnia film. Mitra-film (od 1948 p.n. Parsfilm) produkująca gł. melodramaty (m.in. A. Dariabegi, I. Kuszana), filmy hist.-kostiumowe (m.in. Mochtaszema), adaptacje utworów lit., m.in. S. Hedajata (M. Mochseni); do osiągnięć artyst. należały filmy w poetyce opowieści awanturniczej Sz. Jasemi oraz A. Szirazi, który nawiązał do neorealizmu; 1949 powstał Pers. Instytut Film. z filmoteką, 1955 zorganizowano sieć klubów film. i festiwal film. w Teheranie, od 1956 ukazuje się dwumies. „Setare-je Sinema”; pod koniec lat 50. powstały nowe wytwórnie film., m.in. Moradi-Film i Iran-Film, liczba kin wzrosła do ok. 80. W latach 60. uznanie zyskali reż.: F. Ghaffari i I. Golestana, przedstawiciel kina autorskiego; w środowisku studenckim rozwinął się amatorski ruch film., nowatorskie pod względem tematycznym etiudy inspirowały twórców zawodowych. W latach 70. na grunt irański przenieśli najnowsze tendencje kina świat. wykształceni we Francji i USA reż.: P. Kimiawi i D. Mehrdżui (m.in. nurt autotematycznej refleksji nad naturą film. przekazu, metaforyczne przypowieści film. o społ.-polit. rzeczywistości ostatnich lat monarchii). Proklamowanie 1978 Islamskiej Rep. Iranu niekorzystnie wpłynęło na swobodny rozwój irańskiej sztuki filmowej. Sytuacja uległa poprawie wraz ze złagodzeniem restrykcji cenzury polit. i obyczajowej w latach 80. i 90; nagrody w Locarno, Cannes. Kino Iranu zyskało opinię „ostaniego bastionu, który oparł się estetyce Hollywoodu”.
Lesław Czapliński (Film)
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia