związki cykliczne

związki cykliczne, związki pierścieniowe,

związki chemiczne o cząsteczkach, w których atomy są połączone wiązaniami chemicznymi w pierścienie;

spotykane głównie wśród związków organicznych, ale znane są też związki cykliczne nieorganiczne (np. krzemiany); organiczne związki cykliczne dzieli się na: 1) karbocykliczne (homocykliczne) — pierścienie są zbudowane tylko z atomów węgla (związki aromatyczne, związki alicykliczne), 2) heterocykliczne — pierścienie oprócz atomów węgla zawierają atomy innych pierwiastków (głównie tlenu, azotu, siarki; związki heterocykliczne); najczęściej są spotykane związki cykliczne o pierścieniach zbudowanych z 5 i 6 atomów; cząsteczki związków cyklicznych mogą się składać z 1 lub wielu pierścieni (związki wielopierścieniowe): izolowanych (np. trifenylometan), połączonych 1 wiązaniem (np. bifenyl), skondensowanych — atomy węgla są wspólne dla 2 lub więcej pierścieni (np. chinolina) lub takich, w których 1 atom węgla jest wspólny dla 2 pierścieni — tzw. spirany; cząsteczki spiranów nie mają elementów symetrii i są optycznie czynne; ich pierścienie leżą w płaszczyznach wzajemnie prostopadłych.

Związki cykliczne występują w przyrodzie, często spotykane w świecie roślinnym (jako składniki olejków eterycznych) są cykliczne terpeny; w przemianie materii organizmów roślinnych i zwierzęcych biorą udział związki heterocykliczne, zwłaszcza azotowe, m.in. pochodne pirolu (hem, chlorofil), indolu, tiazolu; źródłem związków aromatycznych jest głównie ropa naftowa i smoła węglowa; w ropie naftowej, tzw. naftenowej, występują też cykloalkany, głównie 5- i 6-członowe (nafteny).