krzemiany

krzemiany,

substancje krystaliczne lub amorficzne, w których strukturach występują czworościany (tetraedry) SiO₄.

w sieci przestrzennej k. mogą występować proste (monomeryczne) jony [SiO₄]^4– (ortokrzemiany lub krzemiany wyspowe) lub polianiony (krzemiany grupowe, pierścieniowe, wstęgowe, warstwowe i przestrzenne). Krzemiany są związkami trwałymi, nierozpuszczalnumi w wodzie (oprócz krzemianów litowców); od przestrzennego układu tetraedrów krzemotlenowych zależy skład chem. i właściwości krzemianów (np. twardość, łupliwość, właściwości opt.); w krystal. sieci krzemianów jony krzemu mogą być zastępowane innymi jonami, najczęściej jonami glinu (glinokrzemiany), rzadziej boru (borokrzemiany), berylu (berylokrzemiany), w niewielkim stopniu krzem może być także podstawiany magnezem lub żelazem. Krzemiany litowców powstają przez stapianie krzemionki z wodorotlenkami lub węglanami litowców. Krzemiany występują w przyrodzie jako liczne minerały skałotwórcze (należą do gł. składników skorupy ziemskiej); krzemianami są m.in.: oliwiny, pirokseny, amfibole, łyszczyki, kaolin, montmorillonit, zeolity. K. pod wpływem czynników atmosferycznych ulegają reakcjom chem. (np. uwodnieniu, kondensacji), a ostatecznym produktem jest ditlenek krzemu (np. piasek kwarcowy). Krzemiany nierozpuszczalne w wodzie stanowią surowiec do produkcji materiałów ceramicznych, cementu portlandzkiego oraz szkła. Szeroko wykorzystuje się także syntet. zeolity (sita molekularne). Roztwory wodne krzemianu sodu i potasu tworzą tzw. szkło wodne.