teleologia
nazwa poglądów filozoficznych uzupełniających lub zastępujących przyczynowe wyjaśnianie rzeczywistości wykrywaniem ich celowości;
[gr. téleos ‘osiągający cel’, lógos ‘nauka’],
teleologia
Encyklopedia PWN
termin niejednoznaczny i różnie definiowany, często używany zamiennie z terminami finalizm i celowość. Teleologiczna interpretacja rzeczywistości sięga czasów starożytnych, zwłaszcza arystotelesowskiej teorii działania „przyczyn celowych”; teleologia kreacjonistyczna głosi powszechną celowość świata jako argument na istnienie jego osobowego stwórcy (św. Tomasz z Akwinu); teleologia immanentna wyjaśnia całość zjawisk minionych i aktualnych przez odniesienie ich do przyszłości (I. Kant, G.W.F. Hegel i inni); teleologia witalistyczna (witalizm) uzasadnia celowość procesów życia oddziaływaniem niematerialnych i pozaczasowoprzestrzennych czynników witalnych.
