celowość

celowość,

filoz. właściwość działania człowieka lub innego bytu polegająca na tym, iż zmierza on do jakiegoś celu;

właściwość ta powoduje, iż działający podmiot jest zdeterminowany przez czynnik określający jego przyszłą aktywność; filozofia starożytna i średniowieczna (głównie Platon i Arystoteles i ich kontynuatorzy) przypisywała celowość całej przyrodzie (finalizm i teleologia); Arystoteles twierdził, iż celowość jest skutkiem działania celowej przyczyny; w myśl tej propozycji celowość to pewna nadrzędna idea kierująca od wewnątrz wszystkim, co się dzieje w obrębie struktury danego bytu, a sam ten byt jest zdeterminowany nie tylko przez przeszłość, ale też i przyszłość, ku której kieruje go ta właśnie idea; w nowożytności takie rozumienie celowość jest znacznie rzadsze.