starzenie się

starzenie się,

zool. proces biologiczny polegający na postępujących w czasie zmianach wstecznych (inwolucyjnych) komórek i narządów, których ostatecznym skutkiem jest śmierć organizmu.

Proces ten u człowieka jest związany z osłabieniem funkcji regulacyjnych układu nerwowego i hormonalnego, co prowadzi do obniżenia podstawowej przemiany materii, zmniejszenia siły mięśni i szybkości przewodzenia impulsów nerwowych, zaburzeń pamięci (głównie w postaci utrudnionego zapamiętywania nowych wydarzeń). Równocześnie występują zmiany w strukturze tkanek organizmu, co przejawia się m.in. zmniejszeniem zdolności akomodacyjnej soczewki oka, zmianami w układzie kostno-stawowym, rozwojem miażdżycy naczyń, głównie mózgowych; te niekorzystne zmiany są w pewnym stopniu kompensowane, np. wraz ze zmniejszeniem aktywności gruczołów wewnętrznego wydzielania zwiększa się wrażliwość tkanek na hormony; dzięki procesom kompensacyjnym organizm aż do późnej starości zachowuje zdolność utrzymania homeostazy, m.in. stałej temperatury ciała, odczynu kwasowo-zasadowego i stężenia elektrolitów osocza krwi; możliwości adaptacyjne nie są jednak nieograniczone i ich załamanie się nieuchronnie prowadzi do śmierci, która jest naturalnym zakończeniem procesu starzenia się.

Stopniowe obniżanie się aktywności biologicznej organizmu rozpoczyna się już ok. 30. roku życia; za początek starości przyjmuje się umownie 60.–65. rok życia, kiedy to proces ten jest wyraźnie nasilony; przyczyny starzenia się nie są znane. W ostatnim czasie szersze uznanie zyskała teoria uwzględniająca rolę podziałów komórkowych (mitozy) dla odnowy kwasu deoksyrybonukleinowego (DNA), który kieruje syntezą białek komórkowych; w komórkach, które utraciły zdolność mitozy, nie odnawiający się DNA powoduje powstawanie nieprawidłowego białka, co jest najprawdopodobniej przyczyną starzenia się tkanek. Starzenie się jest procesem nieodwracalnym; zabiegi profilaktyczne mogą jednak przedłużyć zachowanie zadowalającej sprawności fizycznej i umysłowej w wieku starczym.