serce,
narząd mięśniowy, którego skurcze wywołują krążenie krwi;
serce
Encyklopedia PWN
u człowieka, ssaków i ptaków serce jest podzielone na 2 przedsionki oraz 2 komory, przy czym prawy przedsionek i prawa komora prowadzą tylko krew żylną i są całkowicie oddzielone ciągłą przegrodą od przedsionka lewego i komory lewej, prowadzących wyłącznie krew tętniczą; między przedsionkiem i komorą każdej strony znajduje się ujście przedsionkowo-komorowe, okresowo zamykane przez zastawkę przedsionkowo-komorową (prawą trójpłatową, zw. trójdzielną, lewą dwupłatową, zw. dwudzielną). Do przedsionka prawego uchodzą żyły gł., do lewego — płucne; z lewej komory odchodzi tętnica gł., czyli aorta, rozpoczynająca krwiobieg wielki, z prawej komory — pień tętnic płucnych, rozpoczynający krwiobieg mały, płucny; w ich ujściu występują trójpłatowe zastawki półksiężycowate. Mięsień sercowy jest zbud. ze swoistej tkanki mięśniowej, poprzecznie prążkowanej, której włókna tworzą sieci, połączone tkanką łączną w zwartą masę; zawiera ponadto warunkujący automatyzm pracy serca, tzw. układ bodźco-przewodzący (przedsionkowo-komorowy), zbud. z tkanki mięśniowej o cechach embrionalnych, w którym powstają i są przewodzone bodźce do pracy serca Mięsień sercowy pokrywa surowicza błona — nasierdzie (część osierdzia), od wewnątrz wyścieła wsierdzie; w związku z intensywną pracą jest on bogato unaczyniony, zaopatrywany w krew przez tętnice wieńcowe. Praca serca polega na rytmicznych naprzemiennych skurczach (systole) i rozkurczach (diastole) mięśnia sercowego przetłaczających krew do krwiobiegu małego i krwiobiegu wielkiego; utrzymanie właściwego kierunku przepływu krwi zapewniają znajdujące się w żyłach zastawki. U człowieka dorosłego częstość skurczów serca wynosi przeciętnie 70/min (tętno). Pracę serca reguluje autonomiczny układ nerwowy, ma również na nią wpływ kora mózgowa i ośr. podkorowe. Odchylenia od prawidłowej rytmicznej pracy serca są powodowane zakłóceniem czynności układu bodźco-przewodzącego albo nieprawidłowymi bodźcami z innych ośrodków. Serce niższych kręgowców ma prostszą budowę — u płazów składa się z 2 przedsionków i komory, u ryb z przedsionka, komory, ponadto zatoki żylnej i stożka tętniczego; serce gadów ma podobną budowę jak u ssaków, ale (z wyjątkiem krokodyli) przegroda międzykomorowa jest niekompletna i krew żylna miesza się częściowo z tętniczą. U bezkręgowców serce to workowaty, umięśniony, pulsujący narząd lub pulsujący odcinek naczynia, odgrywający podobną rolę jak serce kręgowców.
Choroby serca są ważnym problemem społ.; przyczynami ich są: wady wrodzone, zakażenia (bakteryjne lub wirusowe), gorączka reumatyczna, zatrucia (gł. jadami bakteryjnymi), zmiany naczyniowe (zwykle na tle miażdżycy i nadciśnienia tętniczego, prowadzące do zwyrodnienia mięśnia sercowego, niedomogi serca albo do choroby wieńcowej), kardiomiopatie, zapalenie mięśnia sercowego, zaburzenia czynności, wytwarzania i przewodzenia bodźców (niemiarowość, blok serca, rzadkoskurcz, częstoskurcz); objawy zależą od rodzaju choroby: bóle zamostkowe (w chorobie wieńcowej), duszność wysiłkowa i spoczynkowa (w niedomogach serca, często na tle wad serca), obrzęki kończyn (w niewydolności prawokomorowej), obrzęk płuc (w niewydolności lewokomorowej), sinica (w wadach wrodzonych, w niedomodze mięśnia sercowego).
