sankhja

sankhja,

indyjski system filoz.-rel., łączony w parę z jogą, jedna z 6 hinduskich darśan ortodoksyjnych.

Wg tradycji twórcą sankhji jest Kapila; wczesne koncepcje sankhji występują w upaniszadach i Mahabharacie; autorem doktryny klas. jest Iśwarakryszna; wg jego dzieła, Sankhjakarika, istnieją 2 odwieczne pierwiastki: materialny (prakryti) — nieświadomy i czynny, oraz duchowy (purusza) — świadomy i bezczynny; purusza, prakryti oraz 23 rozwijające się z niej elementy: rozum (buddhi), poczucie indywidualności (ahamkara), umysł (manas), 10 zmysłów i 10 żywiołów — tworzą całość wszechświata; wyzwolenie jest osiągane w wyniku rozróżnienia natury obu pierwiastków; innymi wybitnymi filozofami systemu sankhji są Gaudapada i Waćaspatimiśra.