renesans. Teatr

renesans. Teatr.

W kręgu włoskich humanistów zainteresowanych antykiem zaczął rozwijać się teatr ukształtowany na wzorach starożytnych, początkowo jedynie rzymskich. W końcu XV w. w Rzymie, Ferrarze, Florencji po raz pierwszy w czasach nowożytnych wystawiono dramaty Seneki Młodszego, Terencjusza, Plauta. Zaznaczyły się także dążenia mające na celu odtworzenie, w zamkniętym pomieszczeniu, sceny starożytnej oraz zastosowanie na niej efektów właściwych renesansowemu malarstwu perspektywicznemu. Początkowo miejscem wystawień sztuk była rekonstrukcja sceny antycznej, znana pod nazwą sceny celkowej lub terencjańskiej (pokazują ją ryciny z wydań dzieł Terencjusza 1493, 1497, obrazujące praktykę rzeczywistych przedstawień); scena ta miała wiele cech późnośredniowiecznej sceny symultanicznej. Nasilenie zainteresowań kształtem antycznej sceny i dekoracji, połączone z zamiarem dokonania ich rekonstrukcji, spowodowało wydanie 1486 traktatu Witruwiusza O architekturze... (odnalezionego 1414) oraz prace wykopaliskowe. Dzieło Witruwiusza pozwoliło poznać urządzenia widowni, orchestry, skene, oraz zasady działania starożytnych urządzeń dekoracyjnych, malowanych dekoracji wymiennych. Wiedza o teatrze starożytnym znalazła najpełniejszy wyraz w zaprojektowanym przez A. Palladia Teatro Olimpico w Vicenzie (inauguracja 1585). Na fali odrodzenia dramatu starogreckiego powstała opera. Wystawienia oper, na powstałej w 2. połowie XVI w. scenie pudełkowej, anektujące dotychczasowe zdobycze w zakresie teatralnej architektury i dekoracji, charakteryzowała barwna i bogata w efekty wizualne oprawa plastyczna; odkrycie perspektywy malarskiej pozwoliło wprowadzić na początku XVI w. dekoracje iluzjonistyczne (P. Peruzzi, S. Serlio). Ten typ oprawy sceny operowej przyjął się później w całej Europie, wywarł wpływ na dalszy rozwój architektury teatralnej, maszynerii scenicznej, udoskonalania błyskawicznych zmian scenerii (tzw. zmiany otwarte) i malowanych dekoracji perspektywicznych, a scena pudełkowa, która rozprzestrzeniła się stopniowo w całej Europie, stała się dominującym typem sceny. Oprócz teatru dworskiego (tragedie, komedie oraz intermezza i opery) od połowy XVI w. rozwijał się we Włoszech teatr ludowy commedia dell’arte. W Anglii funkcjonował odrębnie kształtujący się teatr elżbietański stanowiący niezmiernie ważny etap rozwoju kultury teatralnej tego kraju.

Kazimierz Dolny, kamienice Przybyłów

Elżbieta I z dworem udająca się na przedstawienie do Blackfriars Theatre, obraz M. Gheeraertsa — zbiory prywatne