potrzeba
 
Encyklopedia PWN
potrzeba,
termin rozumiany w 2 znaczeniach: przedmiotowym — jako zewn. wobec organizmu rzecz lub jej cecha, której wystąpienie lub brak wpływa na poprawę dobrostanu i funkcjonowania organizmu, oraz podmiotowym — jako wewn. stan organizmu, który odczuwa pewien brak lub nadmiar, powstały w wyniku zakłócenia optimum życiowego.
Potrzeby są pojmowane jako zmienne nieobserwowalne, hipotetyczne, o ich istnieniu wnioskujemy na podstawie subiektywnych doznań i obiektywnych zachowań ludzkich. Dla organizmu będącego w stanie potrzeby charakterystyczne są: 1) napięcie o zabarwieniu emocjonalnym, zwykle ujemnym, analog. do tego, które jest wytwarzane w stanie zagrożenia; 2) wzmożona ruchliwość zewn. (np. ruchy ciała) i wewn. (np. skurcze żołądka); 3) tzw. pogotowie wybiórcze oznaczające sytuację, w której osobnik jest bardziej wrażliwy na odbiór określonej kategorii bodźców. Jeśli w organizmie powstaje jakiś brak (ewentualnie nadmiar), to tworzy się również informacja o tym braku (nadmiarze), a wraz z nią napięcie inicjujące aktywność w celu osiągnięcia korzystnego stanu. Potrzeba nie jest samym brakiem, lecz stanem organizmu wywołanym przez ten brak (nadmiar). Spełnienie potrzeby jest niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania jednostki i wyraża się w różnych działaniach w kierunku realizacji zamierzeń, zadań i planów. Forma spełnienia zależy od czynników indywidualnych (osobiste doświadczenia, typ osobowości, preferowany system wartości i in.) oraz środowiskowych (dostępność środków, normy społ., wzorce kulturowe i in.). Źródłem potrzeb są doświadczenia jednostki, w szczególności jej kontakty z otoczeniem społ., oraz biol. struktura organizmu; mechanizm kształtowania się potrzeb polega na nadawaniu znaczeń (wartości) przedmiotom (sytuacjom, formom aktywności), dzięki czemu stają się one celem dążeń; indywidualny system potrzeb zależy od indywidualnego systemu znaczeń (wartości) przypisywanych przez jednostkę różnym celom. W psychologii podejmowano liczne próby ustalenia listy potrzeb człowieka; najbardziej znane są klasyfikacje H. Murraya (1938) i A.H. Maslowa (1954).
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia