konfucjanizm

konfucjanizm, chiń. rujia lub rujiao,

doktryna moralno-polityczna, religijno-filozoficzna i światopoglądowa, głoszona przez Konfucjusza (VI–V w. p.n.e.) oraz jego uczniów i kontynuatorów (Mengzi, Xunzi, Dong Zhongshu), która uzyskała dominujący wpływ na całość chińskiego życia.

Filozoficzną podstawą konfucjanizmu było założenie, że wszystko, co się dzieje, musi być zgodne z dao, czyli „ładem nieba”; konfucjanizm postulował program przywrócenia tradycyjnych „zależności społecznych” (wulun): syna od ojca, żony od męża, młodszego brata od starszego, podwładnego od panującego, przyjaciela od przyjaciela, oraz stworzenia na podstawie zasad ren (humanitarność), yi (sprawiedliwość), li (rytuał, etykieta) hierarchii społecznej, w której każdy zajmowałby z góry określone miejsce, wyznaczające mu określone formy zachowania. Program ten — w rozumieniu Konfucjusza — miał prowadzić do realizacji wizji „społeczeństwa współpracującego” (którego wzorem i podstawą miała być rodzina) i kształtowania „ludzi szlachetnych” mających pomagać władcom w rządach i w pracy nad odbudową starego systemu z czasów panowania dynastii Shang i początków dynastii Zhou — „złotego wieku” Chin. W okresie dynastii Han (206 p.n.e.–220 n.e.) konfucjanizm ewoluował w kierunku teologicznym i teistycznym, rozwijając bogatą metafizykę i złożoną koncepcję natury ludzkiej (w późniejszych szkołach konfucjanizmu przeważała postawa egzegetyczna); stał się także oficjalną doktryną filozoficzną, religią państwową i teoretyczną podstawą monarchii chińskiej. W okresie panowania dynastii Song (960–1279) na gruncie odnowienia tradycyjnego konfucjanizmu powstał neokonfucjanizm, który dominował w chińskiej myśli i kulturze aż do XX w.

Bibliografia

M.J. KÜNSTLER Sprawa Konfucjusza, Warszawa 1983;

A. Kość Prawo a etyka konfucjańska w historii myśli prawnej Chin, Lublin 1998;

T. Czarnik Starożytna filozofia chińska, Kraków 2001;

Feng Youlan Krótka historia filozofii chińskiej, Warszawa 2001.

Santō Kyōden, Pięciu żebraków studiujących teksty konfucjańskie, fragment drzeworytu japońskiego, ilustracja z Kibyōshi, sharebon-shū, 1789

Konfucjusz, odbitka z kamiennej płaskorzeźby naśladującej obraz Wu Daozi, dynastia Tang