klej

klej,

substancja niemetaliczna zdolna do trwałego łączenia powierzchni ciał stałych w wyniku występowania sił wzajemnego oddziaływania między k. a powierzchnią klejoną (adhezja) oraz sił spójności w spoinie klejowej (kohezja);

sklejenie powierzchni ciał stałych nie wywołuje zmian kształtu ani zmian podstawowych właściwości materiałów łączonych; gł. składnikiem kleju, nadającym mu właściwości klejące, jest substancja wielkocząsteczkowa zw. spoiwem k.; ponadto w skład kleju mogą wchodzić rozpuszczalniki, zmiękczacze, wypełniacze, środki zwilżające, stabilizatory. Spoiwa (syntet. oraz pochodzenia naturalnego) odznaczają się nie tylko przyczepnością do powierzchni klejonych, lecz nadają także powstałej spoinie klejowej dużą wytrzymałość mech., co umożliwia utworzenie trwałego złącza klejowego. Spoiwa k. mogą mieć budowę wielkocząsteczkową przed rozpoczęciem klejenia lub też makrocząsteczki mogą powstawać w wyniku zachodzących w spoinie reakcji chem., np. polimeryzacji. Wiązanie k. następuje w wyniku zachodzących w k. procesów fiz. (np. odparowanie rozpuszczalnika, zestalanie się stopionego k.) lub nieodwracalnych reakcji chem. zachodzących bądź między składnikami k., bądź wskutek działania czynników zewn. (jak temperatura, wilgoć zawarta w powietrzu). Kleje można podzielić ogólnie na naturalne i syntetyczne. Zależnie od postaci dzieli się je na ciekłe i stałe; kleje ciekłe są albo rozpuszczalnikowe (roztwory substancji klejących w rozpuszczalnikach org. lub w wodzie) albo emulsyjne lub dyspersyjne (najczęściej zawiesiny wodne substancji klejących); kleje stałe (w postaci np. granulatu, folii, proszku) są stosowane w stanie stopionym. Podstawą podziału klejów według budowy chem. jest rodzaj substancji klejącej; wśród k. naturalnych rozróżnia się m.in.: kleje otrzymane z kauczuku naturalnego (największa grupa), z substancji białkowych, skrobi i produktów jej rozkładu, bitumów oraz żywic roślinnych; wśród k. syntetycznych — kleje mocznikowe, fenolowe, epoksydowe, poliuretanowe, kleje z poli(octanu winylu), polimerów i kopolimerów akrylowych, kleje z kauczuków syntet. (np. chloroprenowego, butadienowo-akrylo-nitrylowego) i in. Do klejów syntetycznych o wyjątkowo dobrych właściwościach należą kleje poliuretanowe, a zwłaszcza epoksydowe, stosowane m.in. do klejenia metali, szkła, ceramiki. Najnowszą grupę k. stanowią tzw. k. wzmocnione, stosowane w konstrukcyjnych połączeniach metali i tworzyw sztucznych; w ich skład wchodzą kauczuki i reaktywne żywice (np. epoksydowa) i/lub zdolne do szybkiej polimeryzacji monomery; k. te tworzą złącza o wyjątkowo dużej wytrzymałości mech. wskutek charakterystycznej struktury spoiny (elastyczne obszary kauczuku są zawieszone w sztywnej matrycy utwardzonej żywicy i/lub spolimeryzowanego monomeru).