historyzm

historyzm

[łac. < gr.],

stanowisko filozoficzne i metodologiczne, różnie rozumiane, postulujące rozpatrywanie zjawisk społecznych i kulturowych w procesie ich powstawania i rozwoju.

W historii myśli nowożytnej do głównych postaci historyzmu należały: historyzm oświeceniowy — m.in. Voltaire, Ch. Montesquieu, J.G. Herder, G. Vico (badanie narodów i epok w ich historycznej niepowtarzalności, metodologiczna odrębność nauk humanistycznych wobec przyrodniczych); historyzm romantyczny — m.in. F. Schlegel, I.W. Kiriejewski (proces dziejowy jako przejaw „ducha narodu”, wartościotwórcza rola tradycji); historyzm pozytywistyczno-naturalistyczny — m.in. H. Spencer (proces historyczny jako ewolucja gatunku ludzkiego, społeczeństwo przemysłowe jako najwyższy etap w rozwoju kultury); historyzm hermeneutyczny — m.in. W. Dilthey (każda epoka historyczna ma wartości, do których nie można przykładać miary zewnętrznej i pozahistorycznej); historyzm marksistowski (traktowanie zjawisk społecznych i kulturowych jako rezultatu rozwoju historycznym). Historyzm krytykowali m.in.: H. Rickert, M. Weber, K.R. Popper.