hindi literatura,
literatura, która powstawała do XIX w. w lit. dialektach języka hindi (gł. bradź i awadhi), od XIX w. we współcz. języku hindi opartym na dialekcie khariboli;
hindi literatura
Encyklopedia PWN
Jej początki sięgają przeł. X i XI w.; aż do XIX w. cechował ją ścisły związek z religią oraz dominacja wątków i postaci mitologicznych. W tym czasie rozwijała się prawie wyłącznie w formie poet., a we wczesnym okresie w przekazie ustnym. W VIII–XIV w. przeważały utwory rel.-mistyczne oraz poezja dworska o tematyce heroiczno-miłosnej odzwierciedlająca najczęściej walkę książąt ind. z muzułmanami. Wybitnymi reprezentantami tego nurtu byli Ćand(bardai) i Narpati Nalha. Jednocześnie upowszechniała się poezja lud., bardzo popularna zwłaszcza na obszarach obecnego Radźasthanu. Poezja bhakti (XV w.–poł. XVII w.) rozwijała się pod silnym wpływem ruchu rel.-społ. (o tej samej nazwie), którego powstanie wiąże się z hinduską doktryną wyzwolenia poprzez umiłowanie Boga, a także z muzułm. monoteizmem i egalitaryzmem. Główne nurty tej poezji to — hymnografia, którą reprezentował przede wszystkim mistyk Kabir, oraz poematy. Wśród autorów alegorycznych poematów miłosnych wyróżnił się szczególnie M.M. Dźajasi. Ogromne uznanie w literaturze bhakti zdobyła poezja opiewająca Krysznę; i Ramę. Do najwybitniejszych piewców dziejów Kryszny należy liryk Surdas, chwałę Ramy głosił słynny Tulsidas. Postacie obu tych bogów szeroko wyzyskiwała również ówczesna literatura ludowa. W 2. poł. XVII i w XVIII w. dominowała kunsztowna poezja dworska nawiązująca do estetyki sanskr. (teoria figur stylistycznych i rasa, a także typologia bohaterek, indyjska poetyka). W nurcie tym tworzyli Keśawdas, Matiram Tripathi, Biharilal, Ghananand oraz Bhuszan, który odrodził w swych utworach tradycję eposu bohaterskiego. Na pocz. XIX w. zaczęła się kształtować lit. proza hindi, w której rozwoju istotny udział ma jeden z pierwszych prozaików L. Lal. Dużą rolę odegrały też misje chrześc. (przekłady Biblii) oraz rodząca się prasa, wydawnictwa oświatowe. Za ojca współcz. prozy hindi uważa się H. Bharatendu (2. poł. XIX w.). Wzmożone zainteresowanie kulturą eur. w ostatnim ćwierćwieczu XIX w. zaowocowało m.in. licznymi przekładami, zwłaszcza z języka angielskiego. Na pocz. XX w. piśmiennictwo hindi zdominowały 2 nurty: realizm w prozie oraz romantyzm w poezji. Realizm zapoczątkował Premćand, który jako pierwszy podjął też tematykę wiejską. Autorem powieści hist. był W. Warma, a twórcą prozy psychol. J. Kumar. Z poezją romant. są związani Dź. Prasad, Nirala (S. Tripathi), S. Pant. Poezję nar.-patriotyczną reprezentowali M. Gupta oraz K. Dinkar. W latach 40. pojawił się w poezji nurt eksperymentalny (Agjej), poprzedzający zmiany w literaturze okresu niepodległości. Okres od ok. poł. lat 50. nazywa się nowym pisarstwem (nawa lekhan); gł. w poezji i opowiadaniu nastąpiły radykalne przemiany w sferze formy, treści i języka utworów; w poezji uformował się kierunek nowej poezji (np. Tisra saptak ‘trzecia siódemka’ 1959, pod redakcją Agjeja), w opowiadaniu — nowego opowiadania (np.: Kamaleśwar, R. Sahaj, D. Bharati, N. Warma, M. Rakeś, K. Sobti, R. Jadaw). Twórczość pojawiających się od pocz. lat 60. grup, mimo polemiki z nową poezją i nowym opowiadaniem, była zasadniczo rozwinięciem przyjętych w nich założeń; nowym elementem był wspólny większości z tych grup bunt wobec zastanej rzeczywistości. Powieść współcz. po 1947 (różnorodna pod względem struktury) porusza przede wszystkim problematykę społ., zarówno miejską (tzw. powieść miejska; U. Aśk, D. Bharati, M. Rakeś), jak i wiejską (powieść regionalna; Ph. Renu); także powieść psychol. (Dź. Kumar, I. Dźośi, Agjej) oraz hist. (H. Dwiwedi, A. Nagar)
.
