garbowanie

garbowanie,

podstawowy proces wyprawy skór, w którym odpowiednio przygotowana skóra surowa (golizna) zostaje przekształcona w skórę wyprawioną.

Garbowanie przeprowadza się w brzeczkach garbarskich, czyli wodnych roztworach garbników. Proces garbowania polega na chem. wiązaniu się garbnika z kolagenem (białkiem skóry), w wyniku czego tworzą się wiązania sieciujące (garbowanie sieciujące) oraz powstaje, na powierzchni włókienek kolagenu, warstewka cząsteczek garbnika, związanych w sposób niesieciujący (garbowanie napełniające). Te 2 zasadnicze sposoby wiązania cząsteczek garbnika przez kolagen skóry występują razem we wszystkich rodzajach garbowania; ich udział jest jednak różny i ma to wpływ na właściwości wyprawianej skóry. Garbowanie wywołuje w skórze nieodwracalne zmiany, z których najważniejsze to: odporność na gnicie, wzrost odporności termicznej, utrata zdolności pęcznienia w wodzie. W zależności od zastosowanego garbnika rozróżnia się garbowanie mineralne, org. i kombinowane (przy zastosowaniu jednocześnie garbników org. i miner.). Najczęściej stosuje się g. mineralne, zwłaszcza związkami chromu(III), czyli chromowe (do garbowania skór przeznaczonych na wierzchy obuwia, odzież, meble, futra, częściowo galanterię); inne typy garbowania mineralne (glinowe, cyrkonowe, tytanowe) są stosowane gł. w garbowaniu kombinowanym. Skóry zagarbowane chromowo, ale nie poddane wykańczaniu (tzw. skóry wet-blue), lub tylko wykończone kąpielowo (crusty), stanowią półprodukt i często są w tym stanie sprzedawane. G. organiczne dzieli się ze względu na rodzaj zastosowanego garbnika na: roślinne (rzadko już stosowane w czystej formie, gł. w wyprawie skór spodowych i rymarskich), tłuszczowe (tzw. zamszowe, najczęściej tranami, gł. skór rękawiczkowych i odzieżowych, odpornych na pranie, oraz irchy), g. syntanowe (syntanami) oraz g. aldehydowe. Obecnie coraz większego znaczenia nabierają metody g. kombinowanego (gł. miner.-roślinnego) zastępujące, uciążliwe ze względów ekologicznych, garbowanie chromowe.