fotograwiura

fotograwiura

[gr.-fr.],

heliograwiura,

poligr. technika wykonywania form wklęsłodrukowych (wklęsłodruk) metodami fotochemicznymi.

Formy te dzielą się na formy do drukowania bezpośredniego i do drukowania pośredniego. Formy do drukowania bezpośredniego mają zwykle postać cylindrów miedziowych, na których powierzchni znajdują się wgłębienia (kałamarzyki) stanowiące elementy drukujące. Kałamarzyki mogą się różnić głębokością (formy wklęsłodrukowe klas.), powierzchnią (formy autotypijne) lub zarówno głębokością, jak i powierzchnią (formy półautotypijne). Do drukowania pośredniego służą formy tampondrukowe (tampondruk).

W celu wykonania form wklęsłodrukowych klasycznych wykorzystuje się tzw. papier pigmentowy — papier pokryty warstwą światłoczułą, składającą się z żelatyny, substancji uczulającej żelatynę na działanie promieniowania (zwykle dichromianu(VI) potasu) i pigmentu o barwie brązowej. Papier pigmentowy jest naświetlany przez wklęsłodrukową szybę rastrową (nieprzezroczystą, czarną płytę szklaną, na której występują, w określonej odległości od siebie, przezroczyste linie poziome i pionowe; raster), w wyniku czego w warstwie światłoczułej powstaje siatka linii utworzona z fotoutwardzonej żelatyny. Tak przygotowany papier pigmentowy poddaje się następnie naświetlaniu przez diapozytyw wielotonalny (kopiowanie), co powoduje zróżnicowane fotoutwardzenie warstwy światłoczułej, zależne od zaczernienia diapozytywu. Naświetlony papier pigmentowy nakłada się na cylinder miedziowy, zdejmuje się podłoże papierowe i pozostałość wywołuje wodą; na cylindrze pozostaje fotoutwardzona warstwa żelatynowa o zróżnicowanej grubości wraz z siatką rastrową. Po przeprowadzeniu procesu trawienia w roztworze chlorku żelaza(III) na powierzchni cylindra pozostają kałamarzyki o różnej głębokości (szybkość przenikania roztworu trawiącego do powierzchni cylindra zależy od grubości warstwy utwardzonej żelatyny). Fotoutwardzona siatka rastrowa, która nie uległa strawieniu, tworzy tzw. progi (sztegi) rastrowe, oddzielające od siebie kałamarzyki.

Formy wklęsłodrukowe autotypijne otrzymuje się przez pokrycie cylindra warstwą fotoutwardzalną o wysokiej odporności chem. i naświetlenie jej poprzez diapozytyw z autotypijnym obrazem rastrowym (autotypia). Po wymyciu nie naświetlonych elementów warstwy za pomocą odpowiedniego roztworu (wywoływacza), odsłonięte fragmenty cylindra poddaje się trawieniu przy użyciu chlorku żelaza(III) i otrzymuje się formę drukową z punktami rastrowymi, pomiędzy którymi występują zagłębienia stanowiące kałamarzyki (tym większe i głębsze, im mniejsze są punkty rastrowe).

Do wytwarzania form tampondrukowych używa się płyt stalowych, na które nanosi się warstwę fotoutwardzalną, a następnie poddaje się naświetlaniu przez diapozytyw z autotypijnym obrazem rastrowym. Nie naświetlone elementy usuwa się za pomocą wywoływacza, a odsłonięte miejsca płyty trawi się za pomocą roztworu chlorku żelaza(III), otrzymując wklęsłe elementy drukujące. Formy tampondrukowe można również otrzymać w wyniku naświetlenia płyt, pokrytych warstwą fotopolimerową (najczęściej o grub. 0,2 mm), przez diapozytyw z autotypijnym obrazem rastrowym. Po wymyciu nie naświetlonych elementów warstwy, na płycie pozostają kałamarzyki, przy czym ich maks. głębokość jest równa grubości warstwy fotopolimerowej.

F. (klasyczną) oprac. 1879 Czech K. Klič.

Herbert Czichon