fotogrametria

fotogrametria

[gr. phōs, phōtós ‘światło’, grámma ‘zapis’, ‘rysunek’, metréō ‘mierzę’],

dziedzina nauk techn. zajmująca się pozyskiwaniem, przekształcaniem, prezentacją i gromadzeniem informacji (ilościowych i jakościowych) dotyczących danego terenu lub obiektu na podstawie zdjęć fotogrametrycznych (tzw. fotogramów) lub ich reprezentacji cyfrowych.

dzieli się na fotogrametrię naziemną (terrofotogrametrię) i fotogrametrię lotniczą (aerofotogrametrię); zależnie od sposobu wykorzystania zdjęć rozróżnia się fotogrametrię płaską (1-obrazową) i fotogrametrię przestrzenną (2-obrazową), zw. również stereofotogrametrią, w której uzyskuje się przestrzenny model sfotografowanego przedmiotu lub terenu na podstawie stereogramu, tj. pary zdjęć wykonanych z dwu różnych punktów przestrzeni (stereofotografia, stereoskopia). Metody fotogrametryczne, oparte na teorii rzutu środkowego, wyzyskuje się do mierzenia brył, wyznaczania powierzchni zmieniających się w czasie oraz do wyznaczania torów ciał będących w ruchu; są stosowane w geodezji do wykonywania map topograf. i badania odkształceń budowli, w geologii do sporządzania map geol. i poszukiwań surowców miner., w górnictwie do mierzenia kubatur urobku, w architekturze do inwentaryzacji zabytków arch., ponadto w archeologii, astronomii, balistyce, kryminalistyce, medycynie, meteorologii, leśnictwie i in. Pierwsze naziemne zdjęcia fotogrametryczne wykonał 1859 kamerą pomiarową A. Laussedat w Paryżu; podał on także sposób ich odczytywania. Pierwsze zdjęcia lotn. (z balonu na uwięzi) wykonano 1858 również w Paryżu. W Austrii ok. 1900 niem. fizyk C. Pulfrich zastosował w fotogrametrii metodę stereoskopii, co umożliwiło dokonywanie pomiarów na przestrzennych modelach terenu i opracowywanie map przedstawiających wzajemne rozmieszczenie elementów terenu i poziomice; 1901 zbudował on (we współpracy z Zakładami Zeissa w Jenie) pierwszy przyrząd stereofotogrametryczny, tzw. stereokomparator. Po 1920 rozwój lotnictwa przyczynił się do rozwoju fotogrametrii lotniczej. Obecnie większość map topograf. jest sporządzana ze zdjęć fotogrametrycznych, wykonanych z samolotów lub statków kosmicznych. W Polsce inicjatorem wykorzystania fotogrametrii był K. Weigel, który 1918 zastosował stereofotogrametrię do oprac. topograf. mapy części Tatr; wykonano ją 1924–34 w skali 1 : 20 000. Obecnie mapy topograf. większej części obszaru Polski są sporządzane metodami fotogrametrycznymi.

Fotogrametria, schemat realizacji rzutu środkowego w kamerze fotogrametrycznej