emigracja

emigracja

[łac. emigratio ‘wyprowadzenie się’],

wychodźstwo,

ruch wędrówkowy (odpływ) ludności poza granice określonego terytorium;

także zbiorowość ludzi objęta tym ruchem; potocznie przez emigrację rozumie się opuszczenie kraju na stałe; za emigrację uważa się też opuszczenie swego miejsca bytowania na czas określony, gdy celem przybycia do innego miejsca jest praca zarobkowa. Najczęściej klasyfikacja emigracji zależy od jej przyczyn i charakteru; zależnie od przyczyn przyjęto dzielić emigrację na zarobkową (ekonomiczną), polityczną, religijną, z przyczyn rodzinnych i innych osobistych; emigrację dzieli się także na przymusową i dobrowolną. Klasyfikację emigracji można oprzeć na czasie jej trwania, na podstawie geograficznej lub rodzaju środowiska społeczno-geograficznego; ze względu na czas trwania rozróżnia się emigrację trwałą, przy której powrót nie jest zamierzony, oraz emigrację czasową, przy której powrót ma nastąpić w określonym czasie; typowym przykładem emigracji czasowej jest emigracja sezonowa polskich robotników rolnych, uprawiana do II wojny światowej. Przy przyjęciu kryterium geograficznego, emigrację dzieli się na kontynentalną i zamorską (następnie pierwszą wg krajów, drugą wg kontynentów i krajów). Emigrację, jej przyczyny i skutki rozpatruje się jako część zagadnienia migracji.

Emigracja, inicjowana zawsze przez najbardziej przedsiębiorcze jednostki, rozpoczęła się na dużą skalę w epoce wielkich odkryć geograficznych; w końcu XV w. odkrycie Ameryki zapoczątkowało okres emigracji na jej tereny, głównie z Hiszpanii, Portugalii, Francji, Holandii. Przez długi czas była to głównie emigracja polityczna i religijna. Jednocześnie z emigracją odbywały się deportacje skazańców, których w 2. połowie XVIII w. kierowano do Indii Wschodnich i na Antyle, a następnie do Australii. Swoistą emigracją przymusową w XVII–XVIII w. był wywóz na wielką skalę niewolników z Afryki do Ameryki (w XVIII w. ok. 3 mln). W 2. połowie XIX w. nastąpił duży wzrost emigracji z Europy; była to przeważnie emigracja zarobkowa do Ameryki; wzrost emigracji był ułatwiony przez rozwój sieci kolejowej i żeglugi parowej. Głównymi ośrodkami wychodźstwa od połowy XIX w. do wybuchu I wojny światowej były: Wielka Brytania, Irlandia, Włochy, Niemcy, Austro-Węgry, Rosja, a zwłaszcza ziemie polskie pod zaborami. Po I wojnie światowej, w związku z wprowadzeniem ograniczeń imigracji, wywołanych głównie lękiem przed kryzysami i rosnącym bezrobociem w krajach imigracji, zamorska emigracja zarobkowa wyraźnie się zmniejszyła; wystąpiły natomiast szersze ruchy imigracyjne, związane bądź bezpośrednio z działaniami wojennymi, bądź z powojenną zmianą granic. Kierunek głównych prądów emigracji przesunął się w okresie międzywojennym z USA do Ameryki Południowej, Kanady i Australii. W Europie w tym okresie zwiększyła się emigracja o charakterze politycznym i społecznym, poczynając od tzw. białej emigracji z Rosji po rewolucji 1917; w latach 30. nastąpiła masowa emigracja z Niemiec opanowanych przez hitleryzm. Po II wojnie światowej duże ruchy migracyjne wiązały się zwłaszcza, jak po zakończeniu I wojny światowej, ze zmianami granic. W związku z wyzwalaniem się krajów kolonialnych, ich ludność europejska opuszczała te kraje, udając się do Europy; nasilała się także emigracja zarobkowa z biedniejszych, południowo-wschodnich krajów europejskich, do krajów bogatszych; tej emigracji kontynentalnej sprzyjał początkowo brak siły roboczej w niektórych bogatszych krajach, a także — następnie — znoszenie ograniczeń dotyczących przekraczania granic poszczególnych państw.