buddyzm tybetański

buddyzm tybetański, lamaizm,

odmiana buddyzmu będąca połączeniem buddyzmu mahajany i wadźrajany (mantrajana) oraz istotnych elementów bonu, wcześniejszej religii Tybetańczyków.

Buddyzm przeniknął do Tybetu z Indii w I. poł. VII w. za panowania króla Srong-bcan-sgam-py; w VIII w. umocnił się dzięki działalności mnichów Padmasambhawy i Śantirakszity, którzy zał. pierwszy klasztor bSam-jas; Padmasambhawa zał. też najstarszą szkołę buddyzmu tybetańskiego rŃing-ma-pę [‘stara szkoła’), łączącą nauki i obrzędy tantryczne z wierzeniami bonu; po okresie prześladowań w IX w. buddyzm tybetański odrodził się w XI w., dzięki pracy misyjnej Atiśi; XI–XIV w. w Tybecie powstało wiele klasztorów i szkół buddyjskich; ostatnią szkołę, dGe-lugs-pę [‘wzór cnót’], zw. potocznie Żółtymi Czapkami, zał. na pocz. XV w. Cong-k‘a-pa (1357–1419), jeden z wybitnych reformatorów rel., który rozbudował też znacznie ceremoniały buddyzmu tybetańskiego; doktryna buddyzmu tybetańskiego łączy elementy mahajany i mantrajany, kult buddów i bodhisattwów wiąże z kultem lokalnych bóstw i demonów; ważną rolę w życiu kraju odgrywało do niedawna duchowieństwo, którego zwierzchnik dalajlama był (do 1959) wraz z panczenlamą teokratycznym władcą Tybetu. Sytuacja uległa radykalnej zmianie po 1959, kiedy w wyniku represyjnej polityki władz chiń. zostały zburzone niemal wszystkie klasztory i świątynie, mnisi zaś byli osadzani w obozach pracy przymusowej lub zmuszani do życia w stanie świeckim bądź do opuszczenia kraju. Obecnie w regionie autonomicznym Tybet działa tylko kilka klasztorów i świątyń zamieszkanych przez niewielką liczbę mnichów.

Bibliografia

Buddyzm. Wybór tekstów, oprac. J. Sieradzan, wyd. 2, Kraków 1988;

A. SZYSZKO-BOHUSZ Hinduizm, buddyzm, islam, Wrocław 1990;

N. NIWANO A Buddhism for Today: A Modern Interpretation of Treefold Lotus Sutra, Tokyo 1990.

Kandżur, pozawijane w tkaniny tomy w bibliotece klasztoru Lingszed w Himalajach Zanskaru (Indie)

Xigazê, klasztor Taszilhünpo (Tybet)

Lhasa, świątynia buddyjska Dżo-bo-k’ang (Tybet)