bąk
 
Encyklopedia PWN
bąk,
bryła sztywna znajdująca się w ruchu wokół swego środka masy (ciała niebieskie — np. Ziemia, pociski wystrzelone z broni palnej o lufie gwintowanej, rzucony dysk, bumerang) lub wokół jednego ze swych punktów, który pozostaje nieruchomy w rozważanym układzie odniesienia (żyroskop umieszczony w zawieszeniu Cardana lub b. dziecinny).
Bąkami obracającymi się wokół swego środka masy są ciała niebieskie (np. Ziemia), pociski wystrzelone z broni palnej o lufie gwintowanej, rzucony dysk lub bumerang itp. Bąkami obracającymi się wokół nieruchomego punktu są np. żyroskop umieszczony w zawieszeniu Cardana lub bąk zabawka, który swą nogą opiera się o powierzchnię, po której nie może się ślizgać. Ruch bąka jest wyznaczony przez równanie ruchu obrotowego bryły sztywnej
gdzie — moment pędu bąka, — moment sił działających na bąka (oba momenty są obliczane względem punktu obrotu), t — czas. Najprostszy jest ruch bąka symetrycznego, czyli jednorodnej bryły sztywnej o symetrii obrotowej, obracającej się wokół punktu leżącego na osi symetrii. Bąk, dla którego moment sił jest równy zeru, nazywa się bąkiem swobodnym; ruch obrotowy swobodnego bąka symetrycznego jest złożeniem jednostajnego obrotu wokół osi symetrii i regularnej precesji tej osi wokół kierunku momentu pędu (regularnej, bo oś symetrii tworzy z podanym kierunkiem stały kąt i obraca się wokół niego ruchem jednostajnym). Ruch obrotowy bąka nieswobodnego jest bardziej złożony; przykładem bąka nieswobodnego jest bąk ciężki, czyli podlegający działaniu siły ciężkości, przy czym jego unieruchomiony punkt nie pokrywa się z jego środkiem ciężkości. Ruch bąka symetrycznego ciężkiego jest złożeniem jednostajnego ruchu obrotu wokół osi symetrii i nieregularnej precesji tej osi wokół kierunku pionowego: prędkość kątowa precesji nie jest stała i dodatkowo pojawia się nutacja, czyli zmiana w czasie kąta nachylenia osi względem kierunku pionowego; amplituda i okres drgań nutacyjnych są tym mniejsze, im szybciej bąk się obraca wokół swej osi.
W mechanice kwantowej odpowiednikami bąka są cząstki elementarne o spinie różnym od zera.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia