Uniwersytet Wileński

Uniwersytet Wileński, Akademia Wileńska, Uniwersytet Stefana Batorego,

litew. wyższa uczelnia państw., ustanowiona 1578 pod nazwą Akad. Wileńska na mocy aktu fundacyjnego Stefana Batorego (zatwierdzonego 1579 przez papieża Grzegorza XIII), przekształcającego kolegium jezuickie (zał. 1570) w uniwersytet;

do profesorów akad. należeli m.in.: S. Warszewicki (jej organizator), P. Skarga, J. Wujek, M.K. Sarbiewski; 1781–97, po reformach przeprowadzonych na polecenie Komisji Edukacji Narodowej przez A. Poczobuta-Odlanickiego, działał jako Szkoła Gł. Wielkiego Księstwa Litew., z pol. językiem wykładowym, stanowiąc ośr. kształcenia nauczycieli; miał 2 wydziały: fiz. i moralny; 1797–1803 — Szkoła Gł. Wileńska; od 1803 jako Cesarski Uniwersytet Wileński, w randze kuratorium, organizował i nadzorował szkolnictwo Wil. Okręgu Nauk., stał się centrum życia kult. Litwy; kuratorem był (do 1824) A.J. Czartoryski, rektorem (1806–14) Jan Śniadecki; do grona profesorów należeli m.in.: S.B. Jundziłł, Jędrzej Śniadecki, G.E. Groddeck, B. Dobszewicz, J. Gołuchowski, T. Hussarzewski, I. Daniłowicz, J. Lelewel, I. Onacewicz, D. Pilchowski, M. Bobrowski; działały studenckie stowarzyszenia nauk.-patriotyczne (filomaci); 1832 Uniwersytet Wileński został zamknięty w ramach represji po powstaniu listopadowym; z wydziału med. powstała (działająca do 1842) Akad. Medyko-Chirurgiczna, a z wydziału teol. — Akad. Duchowna (1842 przeniesiona do Petersburga). W 1919 władze pol. reaktywowały Uniwersytet Wileński pod nazwą Uniw. Stefana Batorego w Wilnie (USB); miał 6 wydziałów: teol., prawa i nauk społ., lekarski, humanist., mat.-przyr., sztuki; profesorami byli m.in.: L. Kolankowski, S. Kościałkowski, H. Łowmiański, K. Moszyński, S. Zajączkowski, T. Czeżowski, H. Elzenberg, L. Chmaj, S. Srebrny, J. Otrębski, O. Chomiński, W. Taszycki, H. Turska, J. Trypućko; od 1939 (z przerwą 1943–44) Uniwersytet Wileński działał jako uczelnia litew.; 1955 otrzymał nazwę Uniw. im. V. Kapsukasa. Od 1990 ponownie pod nazwą Uniw. Wileński; ma 12 wydziałów; 2003 zatrudniał 1169 nauczycieli akademickich, kształcił 19,1 tys. studentów.

Bibliografia

Studia z dziejów Uniwersytetu Wileńskiego 1579–1979, red. K. Mrozowska, Kraków 1979;

M. KOSMAN Uniwersytet Wileński 1579–1979, Wrocław 1981.

Wilno, Dziedziniec Uniwersytetu Wileńskiego, dziedziniec Piotra Skargi (Litwa)