Spokojny, Ocean
 
Encyklopedia PWN
Spokojny, Ocean, Pacyfik, Ocean Wielki,
największy i najgłębszy ocean na Ziemi, położony między Ameryką Północną, Ameryką Południową, Antarktydą Zachodnią, Australią i Azją.
Powierzchnia oceanu: 178,7 mln km2; udział w powierzchni oceanu — 50%; udział w powierzchni Ziemi — 35%; 165 mln km2
Objętość wód: ok. 707,1 mln km3; udział w objętości wód wszechoceanu — 52,8%
Głębokość akwenu: średnia — 3 957 m, maksymalna — 11 034 m (Mariański, Rów)
Pływy: półdobowe; wysokość pływów: 12,9 m — Zatoka Penzyńska na Morzu Ochockim
Ważniejsze porty: przeładunkowe: Szanghaj, Singapur, Ningbo, Tianjin, Kanton, Hongkong, Pusan, Nagoja, Qingdao; kontenerowe: Singapur, Hongkong, Szanghaj, Shenzhen, Pusan, Gaoxiong, Los Angeles, Long Beach, Qingdao, Kelang
Z Oceanem Indyjskim graniczy umownie w cieśninie Malakka i innych cieśninach Archipelagu Malajskiego, dalej w Cieśninie Torresa, Cieśninie Bassa i od Tasmanii wzdłuż południka 146°50′E do Antarktydy Wschodniej, z Oceanem Atlantyckim — w Cieśninie Drake’a, od przylądka Horn do przylądka Prime Head (Antarktyda Zachodnia), z Oceanem Arktycznym — w Cieśninie Beringa; powierzchnia 178,7 mln km2; obejmuje morza przybrzeżne (Beringa, Ochockie, Japońskie, Żółte, Wschodniochińskie, Południowochińskie, Koralowe, Tasmana, Rossa, Amundsena, Bellingshausena), morza otwartego oceanu (Filipińskie, Fidżi) oraz morza międzywyspowe (Wewnętrzne Morze Japońskie, Sulu, Celebes, Moluckie, Seram, Banda, Flores, Jawajskie, Nowogwinejskie, Salomona i wiele mniejszych); do Oceanu Spokojnego są zaliczane niekiedy morza Timor i Arafura, należące do Oceanu Indyjskiego; największe zatoki: Alaska, Tajlandzka, Kalifornijska, Tonkińska (Bac Bo), Liaotuńska, Panamska; liczne wyspy (3,6 mln km2) są zgrupowane w Archipelagu Malajskim, Wyspach Filipińskich, Wyspach Japońskich, Kurylach, Aleutach oraz Oceanii (Melanezja, Mikronezja, Polinezja), największe: Nowa Gwinea, Borneo, Sumatra, Honsiu, Celebes, 2 wyspy Nowej Zelandii (Północna i Południowa), Jawa, Luzon, Mindanao, Hokkaido, Sachalin. Centralną część Oceanu Spokojnego stanowi oceaniczna skorupa ziemska zbudowana ze skał magmowych o składzie zbliżonym do bazaltu, pokrytych głównie czerwonym iłem głębinowym, wapiennym mułem otwornicowym, promienicowym (radiolariowym) lub okrzemkowym; średnia miąższość osadów 300–400 m, w rowach oceanicznych — do 2–3 km. Skorupa oceaniczna jest odgraniczona od skorupy kontynentalnej tzw. linią andezytową, ciągnącą się wzdłuż rowów oceanicznych i łuków wysp okalających Ocean Spokojny; wzdłuż tej linii skorupa oceaniczna podsuwa się pod skorupę kontynentalną, co wywołuje bardzo dużą aktywność sejsmiczną i intensywny wulkanizm. Średnia głębokość oceanu wynosi 3957 m, maksymalna — 11 034 m w Rowie Mariańskim (najniższy punkt na Ziemi). Charakterystyczną cechą rzeźby dna są najrozleglejsze w oceanie światowym baseny oraz liczne rowy oceaniczne, najgłębsze: Mariański, Tonga, Kurylsko-Kamczacki, Filipiński; grzbiety śródoceaniczne ciągną się z Oceanu Indyjskiego, od Wzniesienia Australijsko-Antarktycznego, jako szerokie i rozległe wyniesienia skręcające na północ, do Zatoki Kalifornijskiej; w grzbietach są doliny ryftowe oraz liczne rozłamy, tworzące charakterystyczne długie krawędzie w sąsiednich basenach (np. krawędzie Clarión i Clipperton o długości po ok. 4000 km); w basenach występują równiny abisalne oraz liczne wzniesienia pochodzenia wulkanicznego w postaci gór (np. Grzbiet Cesarski, łuk wyspowy Aleutów) lub gujotów (seamounts) — pojedynczych wysokich gór o płaskich wierzchołkach, np. Góry Hendersona ze szczytem na głębokości 388 m lub Góra Wildera (–5 m); między 28°N a 28–30°S występują atole i bariery koralowe, m.in. Wielka Rafa Koralowa. Stoki kontynentalne są strome, zwłaszcza te wznoszące się nad rowami oceanicznymi, na niektórych odcinkach mają kształt stopni osuwiskowo-tektonicznych i często są pocięte kanionami podmorskimi. Szelfy zajmują niewielką część dna Oceanu Spokojnego, ich szerokość wynosi od kilkudziesięciu kilometrów u wybrzeży Ameryki do 700–800 km w morzach Beringa, Wschodniochińskim, Południowochińskim; krawędzie szelfu są na głębokości 150–200 m, jedynie u wybrzeży Antarktydy — na głębokości ok. 500 m. Temperatura wód powierzchniowych od 25–29°C w strefie równikowej do –1°C w Antarktyce, zasolenie wód powierzchniowych od 35,3–36,5‰ w strefach zwrotnikowych, poprzez 34,5‰ w pasie równikowym, po 32–33,5‰ w wysokich szerokościach geograficznych; najmniejsze zasolenie, 30–31 ‰, występuje w strefach umiarkowanych i akwenach przybrzeżnych. Główne prądy powierzchniowe ciepłe: Kuro Siwo (najpotężniejszy strumień ciepłej wody na Ziemi, po Prądzie Zatokowym), Północnopacyficzny, Wschodnioaustralijski, prądy równikowe (w tym wsteczny Prąd Równikowy, okresowo wzmagający prąd El Niño); prądy zimne: Oja Siwo, Kalifornijski, Peruwiański i największy — Antarktyczny Prąd Okołobiegunowy. Wysokość pływów do 13,2 m (Morze Ochockie), wysokość fal wiatrowych do 15 m (długość 300 m), maksymalnie — ponad 25 m (długość ok. 350 m); fale pochodzenia sejsmicznego (tsunami), najsilniejsze (niekiedy katastrofalne) rozchodzą się najczęściej z akwenów Archipelagu Malajskiego, Wysp Japońskich, Kuryli, Kamczatki, Aleutów, Hawajów i od południowych wybrzeży Chile; osiągają długość do kilkuset kilometrów, wysokość do 8 m (wysokość przyboju na brzegach przekracza 20 m) i prędkość do ok. 1000 km/h. Zjawiska lodowe występują głównie na południu, średnio do 61–64°S w zimie i ok. 70°S w lecie, góry lodowe w końcu lata docierają do 46–48°S. Największe rzeki uchodzące do Oceanu Spokojnego: Jangcy, Mekong, Huang He, Amur.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Valparaíso, port handlowy nad Oceanem Spokojnym (środkowe Chile)fot. E. Rojan/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia