Spokojny, Ocean. Warunki naturalne. Charakterystyka fizyczno-chemiczna wód
 
Encyklopedia PWN
Spokojny, Ocean. Warunki naturalne. Charakterystyka fizyczno-chemiczna wód
Dynamika wód. W niskich szerokościach geograficznych prądy powierzchniowe Oceanu Spokojnego mają układ symetryczny względem równikowego pasa ciszy, położonego między pasatami, których oddziaływanie na powierzchnię oceanu przyczynia się do płynięcia prądów Północnorównikowego i Południoworównikowego. Prąd Północnorównikowy przepływa ze wschodu na zachód między 10 a 20°N; u wybrzeży Filipin główna masa jego wód kieruje się na północ wzdłuż wschodnich wybrzeży Tajwanu, przedostaje się na Morze Wschodniochińskie, gdzie płynie po zachodniej stronie wysp Riukiu, następnie między nimi kieruje się na otwarty ocean i jako prąd Kuro Siwo opływa od wschodu Wyspy Japońskie aż do ok. 36°N; tutaj skręca na wschód i po ok. 2500 km przechodzi w Prąd Północnopacyficzny, dopływający do wybrzeży Ameryki Północnej; część jego wód skierowuje się ku południowi jako zimny Prąd Kalifornijski, który na zachód od wejścia do Zatoki Kalifornijskiej wchodzi w skład Prądu Północnorównikowego; część północna Prądu Północnopacyficznego, jako ciepły Prąd Alaski, dociera do Morza Beringa, skąd wzdłuż Kamczatki i Kuryli z północy na południowy zachód płynie zimny prąd Oja Siwo, który na wschód od Hokkaido miesza się z odgałęzieniem prądu Kuro Siwo i płynie na wschód, współtworząc Prąd Północnopacyficzny. Na półkuli południowej, między 5°N a 5°S, płynie ze wschodu na zachód Prąd Południoworównikowy; główna masa jego wód kieruje się ku wybrzeżom Australii, współtworząc ciepły Prąd Wschodnioaustralijski. Na południe od 40°S utrzymuje się stale pod działaniem wiatrów zachodnich Antarktyczny Prąd Okołobiegunowy; u wybrzeży Ameryki Południowej znaczna jego część skierowuje się ku północy jako zimny Prąd Peruwiański. Między 5 a 10°N płynie w kierunku z zachodu na wschód Prąd Równikowy (wsteczny). Na równiku płynie w przeciwnym kierunku podpowierzchniowy Prąd Cromwella.
Wody głębinowe cechuje słaba cyrkulacja; olbrzymie obszary głębin wypełniają od południa wody antarktyczne (z Oceanem Arktycznym Ocean Spokojny ma ograniczoną wymianę wód); są one jednorodne; temperatura ich utrzymuje się poniżej 2°C, a zasolenie wynosi 34,6–34,7‰. W najgłębszych rowach oceanicznych temperatura wód znacznie wzrasta, m.in. na skutek ich adiabatycznego ocieplania. W warstwie między 400 a 1500 m zalegają wody pośrednie (pochodzące ze strefy antarktycznej) o temperaturze 3–5°C i zasoleniu 34–34,5‰; wody podpowierzchniowe między 100–500 m wykazują temperaturę 10–15°C i zasolenie 35‰.
Pływy na Oceanie Spokojnym są głównie półdobowe nieregularne i regularne, jedynie na Morzu Ochockim, Morzu Japońskim, wokół Aleutów oraz na Morzu Południowochińskim i wokół Archipelagu Bismarcka oraz Wysp Salomona występują pływy dobowe, głównie nieregularne; największe wysokości pływów: Zatoka Penżyńska (Morze Ochockie) do 12,9 m, Zatoka Cooka (w Zatoce Alaska) do 12,0 m, zatoka Hangzhou (Morze Wschodniochińskie) 11,0 m, Zatoka Bristolska (Morze Beringa) 8,3 m, wybrzeża Kanady 7,7 m, wybrzeża Australii 7,2 m, Zatoka Panamska 5,9 m, południowe wybrzeża Morza Południowochińskiego 5,4 m oraz wzdłuż północno-zachodnich wybrzeży Nowej Zelandii do 5,3 m; w pozostałych częściach oceanu wysokość pływów nie przekracza 2,5 m.
Fale. Najsilniejsze falowanie wiatrowe występuje na szerokości geograficznej 40–60°S (ryczące czterdziestki, wyjące pięćdziesiątki) i na północ od 40°N, gdzie wysokość fal przekracza 15 m, długość — 300 m; największe zaobserwowane fale miały wysokość ponad 25 m, długość — ok. 350 m; w międzyzwrotnikowej części oceanu przeważają fale o wysokości do 5 m, maksymalnie — do 10 m. Fale pochodzenia sejsmicznego (tsunami) występują na całym oceanie; najsilniejsze (niekiedy katastrofalne) rozchodzą się najczęściej z akwenów Archipelagu Malajskiego, Wysp Japońskich, Kuryli, Kamczatki, Aleutów, Hawajów i od południowych wybrzeży Chile; tsunami na Oceanie Spokojnym może mieć długość do kilkuset kilometrów, wysokość do 8 m (wysokość przyboju na brzegach przekracza 20 m) i prędkość do ok. 1000 km/h; od 1952 działa międzynarodowa służba ostrzegawcza, składająca się z sieci stacji sejsmiczno-alarmowych rozmieszczonych na wyspach Kiusiu, Honsiu, Hokkaido, Iturup (Kurylsk), Sachalin (Jużnosachalińsk), na Kamczatce (Petropawłowsk Kamczacki), na Alasce (Fairbanks) i na wyspie Oahu (Pearl Harbor) w Hawajach.
Temperatura i zasolenie. Temperatura wód powierzchniowych ma wyraźny związek z układem prądów morskich. Równikowa strefa bardzo ciepłych wód, w której temperatura przez cały rok utrzymuje się między 25 a 29°C, wąska na wschodzie, rozszerza się znacznie w kierunku zachodnim (zgodnie z rozpływaniem się w tej części oceanu 2 prądów równikowych). W strefie między 40°N a 40°S temperatury wód na zachodzie są wyższe (ciepłe prądy) niż na wschodzie (prądy zimne), np. na 30°S w lutym wynoszą 24°C u wybrzeży Australii i 17°C u wybrzeży Ameryki Południowej, w sierpniu odpowiednio 19°C i 14°C; na 35°N w lutym 15°C u wybrzeży Japonii i 13°C u wybrzeży Kalifornii, w sierpniu odpowiednio ok. 25°C i 15°C. Na północy i południu od tej strefy temperatury wód kształtują się odwrotnie — na zachodzie są o kilka stopni niższe niż na wschodzie. Na skrajnej północy i południu temperatury wód wynoszą poniżej –1°C. Największe zasolenie wód powierzchniowych występuje w strefach zwrotnikowych i wynosi 36,5‰ na południu i 35,3‰ na północy; w pasie równikowym osiąga 34,5‰; w wysokich szerokościach geograficznych — 33,5‰ na południu i 32‰ na północy; najmniejsze zasolenie, 30–31 ‰, występuje w szerokościach geograficznych umiarkowanych i w akwenach przybrzeżnych.
Zjawiska lodowe (kry, góry lodowe) w północnej części Oceanu Spokojnego występują lokalnie, głównie na Morzu Beringa i Morzu Ochockim, w mniejszym stopniu na Morzu Japońskim i w zatoce Alaska, natomiast w południowej części oceanu zasięgiem swym obejmują otwarty ocean; średnio granica ich zasięgu przebiega w zimie między 61 a 64°S, w lecie ok. 70°S (na morzach: Rossa, Amundsena i Bellingshausena); góry lodowe w końcu lata docierają do 46–48°S.
Dopływ wód lądowych. Największe rzeki uchodzące do Oceanu Spokojnego (wg wielkości odpływu): Jangcy, Mekong, Amur, Jukon, Huang He, Kuskokwim, Kolumbia, Kolorado, Czerwona, Perłowa, Fraser, Anadyr.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia