Nepal. Sztuka

Nepal. Sztuka.

Sztuka Nepalu rozwijała się pod wpływem sztuki ind., chiń. i tybet.; najstarszymi znanymi zabytkami są 4 buddyjskie stupy w Patanie i rdzeń 2 stup z III w. w pobliżu Katmandu (Bodhinath i Swajambhunath — przebudowane w VIII–IX w.); ok. IX w. nasiliły się wpływy ind. sztuki dyn. Palów (rzeźby buddyjskie w kamieniu i brązie); w okresie rozkwitu sztuki Nepalu (XV–XVIII w.) ustaliły się 2 typy budowli: buddyjska stupa o spłaszczonej czaszy, czworobocznej nadstawie ozdobionej parami magicznych oczu (tzw. Oczy Buddy inkrustowane kością słoniową w pozłacanej oprawie) i nakrytej wieżą o 13 uskokach (w Bodhinath i Swajambhunath) oraz pagoda na kam. podmurowaniu, o ścianach z drewnianych belek i cegieł, z ażurowymi galeriami, nakryta kilkukondygnacjowym, 4-spadowym dachem (bogato zdobione świątynie Czangu-Narajana, Bhawani w Bhadgaun). W świątyniach hind. pojawił się typ sikhary (świątynie Wisznu w Bhadgaun i Kryszny w Patanie); wielokondygnacjowe chiń. pagody z polichromowaną rzeźbą drewniana; bogate drewniane rzeźby z dekoracyjnymi detalami z metalu zdobią także budowle świeckie. W Katmandu, Bhadgaun i Patanie zachowały się kompleksy budowli pałacowych o konstrukcji ceglano-drewnianej i stromych dachach. Domy mieszkalne, kilkupiętrowe, z cegły i drewna są zdobione rzeźbionymi ościeżami i metal. nadprożami. Wczesna rzeźba, rozwijająca się pod wpływem twórczości ind. z okresu Guptów (X–XVII w. rozkwit drobnej kultowej plastyki i rzeźby z brązu, często z dodatkiem kamieni półszlachetnych), ulegała w XVII–XVIII w. wpływom tybet., zwłaszcza kultowa rzeźba w brązie; charakterystyczna jest rzeźba monumentalna w postaci wolno stojących kolumn zwieńczonych figurami (posąg króla Bhupatindry w Bhadgaun, XVIII w.). W końcu XIX w. były widoczne wpływy perskie i arab., a na pocz. XX w. — eur. architektury neoklas. (pałac Singha Darbar w Katmandu). W malarstwie była popularna iluminacja rękopisów (najstarsze miniatury z XI–XIV w. — wpływy sztuki tybet.) o tematyce i formach związanych gł. z ikonografią i kanonami lamaizmu. W rzemiośle artyst. wyróżnia się złotnictwo i jubilerstwo. Współczesna sztuka Nepalu pozostaje w kręgu oddziaływania sztuki ind. i europejskiej.