Mjanma. Sztuka

Mjanma. Sztuka.

Najdawniejsze zabytki na terenie Birmy (wizerunki zwierząt, znaki magiczne w pieczarach) pochodzą z wczesnego neolitu. Z czasów, gdy na terenie obecnej Birmy powstawały państwa i miasta (początek n.e.), zachowały się ruiny ceglanych murów, buddyjskich budowli kultowych — niewielkich świątyń i stup z kam. posągami Buddy, wyroby ze srebra i złota (m.in. relikwiarze), tabliczki wotywne. W pierwszych wiekach n.e. sztuka Birmy znajdowała się pod wpływem sztuki ind. (później Nepalu, Kambodży, Syjamu i Cejlonu); do najwcześniejszych zabytków z tego okresu należą relikty świątyń w Pji i Thaton (IV–XI w.). Najpełniejszy rozkwit sztuki przypadł na IX–XIII w., gdy stolicą Birmy było m. Pagan, wybudowano wówczas wiele świątyń i stup różnych typów oraz rozmiarów, od miniaturowych po gigantyczne. W architekturze rel. rozwinęły się formy stup cylindrycznych, dzwonkowatych i cebulastych, świątyń na planie kwadratu (typ centryczny — z 4 wejściami i 4 posągami) oraz krzyża gr. (typ osiowy — z 1 gł. wejściem i 1 posągiem), rozbudowanych świątyń wieżowych; podstawowym budulcem była cegła, dekorację stanowiły płytki ceramiczne i polichromia; w wielkim kompleksie arch. Paganu wyróżniają się: hinduistyczna świątynia Nat Hiaung Dżaung (X w.) oraz buddyjskie świątynie Anandy (pocz. XII w.) i Mingalazedi (1274); po upadku Paganu 1283 odrodzenie sztuki birmańskiej nastąpiło XV–XIX w. W XIX w. rozpowszechniła się architektura drewniana (Mandalaj) — świątynie i pałace charakteryzowały się bardzo wyrafinowaną formą; gł. ośr. sztuki birmańskiej jest Rangun (świątynia Szwe Dagon z XV–XIX w.). Wpływy ind., widoczne w rzeźbie i malarstwie zdobiącym świątynie, podlegały jednak asymilacji, dzięki czemu wykształcił się styl birmański, charakteryzujący się linearyzmem, dekoracyjnością, bogatą kolorystyką, oryginalną ikonografią. Charakterystyczne dla sztuki Birmy są postacie Buddy z cegły i stiuku, ornamenty zwierząt (małpy, łabędzie, gazele, lwy), rośliny, a zwłaszcza ornamenty w postaci języków płomieni. We współcz. architekturze są widoczne wpływy europejskie. W dalszym ciągu rozwija się rzemiosło artyst. — złotnictwo, tkactwo, hafciarstwo, produkcja wyrobów z laki.