Litwa. Teatr
 
Encyklopedia PWN
Litwa. Teatr
Pierwsze przedstawienie na ziemiach litew., grane w języku łac., pokazano 1570 w wileńskim kolegium jezuickim. W XVI–XVIII w. na terenie W. Księstwa Litew. działały: teatr szkolny, król., dworski i uniwersytecki. W 1785 stały teatr pol. w Wilnie zał. W. Bogusławski i prowadził go do 1790. W XVIII i XIX w. w wielu miejscowościach, m.in. w Kownie, Memelu (ob. Kłajpeda), działały teatry prywatne. W końcu XIX w. zaczęto organizować pierwsze tajne, amatorskie przedstawienia, grane w języku litew., zw. wieczorami litew.; poprzedziły one powstanie nar. teatru litewskiego.
W 1905–14 działało 25 stałych zespołów teatr., wystawiających sztuki autorów litewskich. Emigranci litew. prowadzili działalność teatr. w Prusach Wschodnich, na Łotwie, w USA i Rosji.
W niepodległym państwie litew. (1918–40) życie teatr. koncentrowało się w Kownie, gdzie działały teatry państw. i prywatne; 1919 inicjatorem utworzenia Teatru Narodowego i szkoły teatr. był Sutkus. W 1920 z inicjatywy Stow. Twórców Sztuki utworzono Teatr Dramatyczny w Kownie, którego kierownikiem artyst. został Vaičkus; 1922 teatr ten został upaństwowiony i połączony z zespołem opery i baletu; pracowało w nim wielu reżyserów (Glinskis, B. Dauguvietis — uczeń J. Wachtangowa i K. Stanisławskiego, A. Oleka-Żylinskas, M. Czechow) i aktorów (A. Siparis, T. Vaičiūnienė, O. Kurmytė, Rymaitė, A. Jakševičius); grano sztuki m.in.: Moliera, C. Goldoniego, F. Schillera, G. Hauptmanna, G.B. Shawa oraz autorów litew. (V. Krėvė, V. Mykolaitis-Putinas, J. Vaičiūnas). Nowe litew. teatry dram. powstały w Szawlach, Kłajpedzie, Poniewieżu, Wilnie; reżyserowali w nich m.in.: R. Juknevičius, Jakševičius, B. Dauguvietis. Nowe pokolenie reżyserów litew. kształciło się w latach 60. i 70. w szkołach teatr. Moskwy i Leningradu (Vaitkus, Jurašas, E. Nekrošius, D. Tamulevičiūtė, R. Tuminas); stali się oni zwolennikami teatru poet. metafor i nowych rozwiązań formalnych. Uznanie widzów zdobyli aktorzy: B. Babkauskas, K. Kymantaite, M. Mironaitė, D. Banionis, R. Adomaitis, J. Budraitis, R. Staliliūnaitė, V. Bagdonas, K. Smoriginas. Po odzyskaniu przez Litwę niepodległości (1991) teatr przeżywa trudności związane z okresem transformacji; powstają nowe teatry prywatne i niezależne (np. Meno Fortas w Wilnie, kier. artyst. Nekrošius); 1998 Wileński Akademicki Teatr Dramatyczny otrzymał status Teatru Narodowego; pracę rozpoczęło nowe pokolenie aktorów (A. Sakalauskas, V. Šapranauskas) i reżyserów (O. Koršunovas, G. Varnas, I. Jonynas), którzy kształcili się już na Litwie.
Rasa Rimickaite (Teatr)
Bibliografia
V. Maknys Lietuvių teatro raidos bruožai, t. 1–2, Vilnius 1972–79.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia