Litwa. Teatr

Litwa. Teatr

Pierwsze przedstawienie na ziemiach litew., grane w języku łac., pokazano 1570 w wileńskim kolegium jezuickim. W XVI–XVIII w. na terenie W. Księstwa Litew. działały: teatr szkolny, król., dworski i uniwersytecki. W 1785 stały teatr pol. w Wilnie zał. W. Bogusławski i prowadził go do 1790. W XVIII i XIX w. w wielu miejscowościach, m.in. w Kownie, Memelu (ob. Kłajpeda), działały teatry prywatne. W końcu XIX w. zaczęto organizować pierwsze tajne, amatorskie przedstawienia, grane w języku litew., zw. wieczorami litew.; poprzedziły one powstanie nar. teatru litewskiego.

W 1905–14 działało 25 stałych zespołów teatr., wystawiających sztuki autorów litewskich. Emigranci litew. prowadzili działalność teatr. w Prusach Wschodnich, na Łotwie, w USA i Rosji.

W niepodległym państwie litew. (1918–40) życie teatr. koncentrowało się w Kownie, gdzie działały teatry państw. i prywatne; 1919 inicjatorem utworzenia Teatru Narodowego i szkoły teatr. był Sutkus. W 1920 z inicjatywy Stow. Twórców Sztuki utworzono Teatr Dramatyczny w Kownie, którego kierownikiem artyst. został Vaičkus; 1922 teatr ten został upaństwowiony i połączony z zespołem opery i baletu; pracowało w nim wielu reżyserów (Glinskis, B. Dauguvietis — uczeń J. Wachtangowa i K. Stanisławskiego, A. Oleka-Żylinskas, M. Czechow) i aktorów (A. Siparis, T. Vaičiūnienė, O. Kurmytė, Rymaitė, A. Jakševičius); grano sztuki m.in.: Moliera, C. Goldoniego, F. Schillera, G. Hauptmanna, G.B. Shawa oraz autorów litew. (V. Krėvė, V. Mykolaitis-Putinas, J. Vaičiūnas). Nowe litew. teatry dram. powstały w Szawlach, Kłajpedzie, Poniewieżu, Wilnie; reżyserowali w nich m.in.: R. Juknevičius, Jakševičius, B. Dauguvietis. Nowe pokolenie reżyserów litew. kształciło się w latach 60. i 70. w szkołach teatr. Moskwy i Leningradu (Vaitkus, Jurašas, E. Nekrošius, D. Tamulevičiūtė, R. Tuminas); stali się oni zwolennikami teatru poet. metafor i nowych rozwiązań formalnych. Uznanie widzów zdobyli aktorzy: B. Babkauskas, K. Kymantaite, M. Mironaitė, D. Banionis, R. Adomaitis, J. Budraitis, R. Staliliūnaitė, V. Bagdonas, K. Smoriginas. Po odzyskaniu przez Litwę niepodległości (1991) teatr przeżywa trudności związane z okresem transformacji; powstają nowe teatry prywatne i niezależne (np. Meno Fortas w Wilnie, kier. artyst. Nekrošius); 1998 Wileński Akademicki Teatr Dramatyczny otrzymał status Teatru Narodowego; pracę rozpoczęło nowe pokolenie aktorów (A. Sakalauskas, V. Šapranauskas) i reżyserów (O. Koršunovas, G. Varnas, I. Jonynas), którzy kształcili się już na Litwie.

Rasa Rimickaite (Teatr)

Bibliografia

V. Maknys Lietuvių teatro raidos bruožai, t. 1–2, Vilnius 1972–79.