Komunistyczna Partia Chin

Komunistyczna Partia Chin (KPCh), Zhongguo Gongchandang,

partia rządząca w ChRL; zał. 1921 w Szanghaju, sekcja Międzynarodówki Komunistycznej;

początkowo nieliczna, działała (stosownie do wytycznych Kominternu) w strukturach Kuomintangu; 1927 doszło do zerwania współpracy i otwartej wojny między obu partiami; pokonana wojsk., KPCh zakładała na peryferiach Chin „czerwone bazy”; celem partii stało się zaprowadzenie w Chinach dyktatury rad robotniczo-chłopskich; ich zjazd 1931 w prow. Jiangxi proklamował Chiń. Rep. Radziecką; podjęta 1933 wyprawa wojsk Kuomintangu na bazy komunist. w Jiangxi doprowadziła do ich ewakuacji (Wielki Marsz) na północy Chin nad granicę z ZSRR; w trakcie odwrotu przywództwo partii objął Mao Zedong; po agresji jap. na Chiny (1937) doszło do ugody KPCh z Kuomintangiem; komuniści uznali rząd kuomintangowski, ich oddziały podporządkowały się nominalnie dowództwu Chiang Kai-sheka, z reform społ. (zwłaszcza agrarnej) zrezygnowano; rok po kapitulacji Japonii wojna KPCh z Kuomintangiem została wznowiona; po klęsce Kuomintangu komuniści przejęli władzę i proklamowali ChRL (1949); od poł. lat 50. w KPCh współzawodniczyły ze sobą dwie frakcje: radykalna (Mao Zedong) i pragmatyczna (Deng Xiaoping); ujawniły się wówczas rozdźwięki z KPZR; Mao Zedong zainicjował 1958 Wielki Skok, a 1966 „rewolucję kulturalną”; po jego śmierci (1976) kierownictwo partii objęli z czasem pragmatycy; przeprowadzili oni wiele reform zmierzających do urynkowienia gospodarki kraju; Deng Xiaoping stał się niekwestionowanym przywódcą ChRL; KPCh uregulowała stosunki z KPZR i ZSRR z M. Gorbaczowem; jego wizyta w ChRL 1989 stała się dodatkowym impulsem dla manifestacji na placu Tian’anmen w Pekinie, krwawo stłumionych przez wojsko za zgodą Deng Xiaopinga; po załamaniu się świat. systemu komunist. KPCh nie zrezygnowała z monopolu władzy polit. w kraju, ograniczając za to kierowanie życiem gosp.; przyjęta na XIV zjeździe partii 1992 zasada „socjalist. gospodarki rynkowej” uzyskała rangę konstytucyjną; kolejny zjazd 1997 podjął uchwałę o przekształceniu ChRL do 2010 w „socjalistyczne państwo prawa z chińską charakterystyką”; prorynkowe tendencje potwierdził zjazd 2002.