„rewolucja kulturalna”

„rewolucja kulturalna”, Wielka Proletariacka Rewolucja Kulturalna,

nazwa wydarzeń 1966–76 w Chinach, zainicjowanych przez Mao Zedonga;

celem „rewolucji kulturalnej” było odzyskanie przez niego kontroli nad KPCh, administracją państwową i środkami masowego przekazu, utraconej po niepowodzeniu Wielkiego Skoku; najbliższymi współpracownikami Mao byli: marszałek Lin Biao oraz Jiang Qing, Wang Hongwen, Zhang Chunqiao, Yao Wenyuan (nazwani później „bandą czworga”) i szef służb specjalnych Kang Sheng; posługując się złożoną z młodzieży Czerwoną Gwardią (Hongweibing), Mao rozpoczął latem 1966 kampanię przeciwko „zwolennikom kapitalizmu” w kierownictwie partii; kampania początkowo ograniczona do Pekinu, 1967 rozszerzyła się na całe Chiny; główną siłą „rewolucji kulturalnej” stała się armia; prześladowaniami objęto kilkadziesiąt milionów ludzi, kilka milionów zamordowano; terenowy aparat partyjny uległ rozproszeniu; w chaosie „rewolucji kulturalnej” spadła produkcja przemysłowa i rolna, wiele zabytków kultury chińskiej zostało zniszczonych. 1968 armia na polecenie Mao spacyfikowała Hongweibing; na pierwsze lata „rewolucji kulturalnej” przypadło gwałtowne pogorszenie stosunków chińsko-sowieckich; III 1969 doszło do walk granicznych nad rzeką Ussuri; IX zjazd KPCh IV 1969 potwierdził odzyskanie przez Mao niekwestionowanego przywództwa i rozpoczął odbudowę aparatu partyjnego i państwowego; w następnych latach „rewolucja kulturalna” przebiegała już znacznie spokojniej; premier Zhou Enlai i powołany przez niego 1973 na wicepremiera Deng Xiaoping usiłowali naprawić szkody w gospodarce; przy manifestowanej nadal niechęci do ZSRR, radykalnej poprawie uległy stosunki z USA; śmierć Mao (IX 1976) i aresztowanie „bandy czworga” (X 1976) zakończyły „rewolucję kulturalną”.