Deng Xiaoping
 
Encyklopedia PWN
Deng Xiaoping, Teng Siao-ping Wymowa, ur. 22 VIII 1904, Paifang (prow. Sichuan), zm. 22 II 1997, Pekin,
polityk chiński.
Kalendarium
Urodził się 22 VIII 1904 w Paifang (prow. Sichuan). Pochodził z rodziny urzędniczej; po ukończeniu szkoły średniej w rodzinnym powiecie został 1919 przyjęty do szkoły w Chongqing przygotowującej do dalszej nauki we Francji. W 1920 wyjechał do Francji, gdzie pracował jako robotnik oraz działał w komunistycznej Lidze Chińskiej Młodzieży Europy; od 1924 był członkiem KPCh; krótko uczył się także w liceach w Bayeth i Châtillon. W 1926 został skierowany na szkolenie do Moskwy. W 1927 wrócił do Chin i miał rozpocząć studia w Akademii Dyplomatycznej im. Sun Yat-sena w Xi’anie; po zerwaniu współpracy Kuomintangu z KPCh (IV 1927) Deng Xiaoping został funkcjonariuszem partyjnym w Hangkou i Szanghaju; od 1929 działał w tworzonych przez komunistów chińskich republikach sowieckich w prowincjach: Guangxi, Jiangxi i Fujian; uczestniczył w Wielkim Marszu 1934–35. Po napaści Japonii (1937) został mianowany komisarzem politycznym 123 dywizji 8. armii. W 1943 został pełniącym obowiązki sekretarza KPCh na region północno-wschodnich Chin. W 1945 na VII zjeździe partii wybrano go do KC; w czasie wznowionej 1946 wojny domowej był komisarzem politycznym 2. Armii Polowej.
Po proklamowaniu ChRL
Po zwycięstwie KPCh i proklamowaniu ChRL (X 1949) wszedł w skład Centralnej Ludowej Rady Rządowej i Rewolucyjnej Rady Wojskowej; 1950–54 był wiceprzewodniczącym Wojskowej Rady Administracyjnej Chin Południowo-Wschodnich. W 1952 Deng Xiaoping został wicepremierem, 1954 — sekretarzem generalnym KC i wiceprzewodniczącym Narodowej Rady Obrony, a 1955 — członkiem Biura Politycznego KC; na VIII Zjeździe KPCh 1956 wszedł do Stałego Komitetu Biura Politycznego KC. W 1957–63 był uczestnikiem rokowań między KPCh a KPZR; był jednym z działaczy krytycznie oceniających podjęte pod wpływem Mao Zedonga na II sesji VIII Zjazdu (1958) decyzje o tworzeniu komun ludowych i rozpoczęciu kampanii Wielkiego Skoku; na początku lat 60. wraz z Zhou Enlaiem starał się przywrócić funkcjonowanie gospodarki narodowej po klęsce Wielkiego Skoku. Po proklamowaniu przez Mao Zedonga „rewolucji kulturalnej” (1966) pozbawiono go stanowisk partyjnych i państwowych; trafił jako nr 3 (po Liu Shaoqi i Peng Zhenie) na tzw. Listę Czarnej Bandy i został zesłany na prowincję do pracy w fabryce; prześladowaniami objęto również jego rodzinę. Zrehabilitowany, 1973 wrócił do Pekinu i objął stanowisko wicepremiera (zastępował chorego Zhou Enlaia); od 1974 ponownie członek Biura Politycznego KC, a od 1975 także Stałego Komitetu Biura Politycznego KC; IV 1976 uznano go za inicjatora manifestacji na placu Tian’anmen w Pekinie i usunięto z zajmowanych stanowisk; jednocześnie prowadzono kampanię „Krytyki prawicowego wiatru i Deng Xiaopinga”.
Po śmierci Mao Zedonga, reformy gospodarcze
Po śmierci Mao Zedonga (IX 1976) i odsunięciu przez Hua Guofenga od władzy tzw. bandy czworga po raz kolejny zrehabilitowany Deng Xiaoping objął VII 1977 poprzednie stanowiska i został szefem Sztabu Generalnego Chińskiej Armii Ludowo-Wyzwoleńczej; rozpoczynając radykalne reformy gospodarcze, Deng Xiaoping przystąpił do likwidacji komun ludowych oraz dopuścił sektor prywatny do przemysłu i handlu. Jednocześnie wysunął propagandowe hasła „bogaćcie się” i „otwarcia Chin na świat”; z jego inicjatywy utworzono w ChRL 4 specjalne strefy ekonomicznej oraz otwarto dla inwestycji zagranicznych 14 miast nadmorskich; 1980 zrezygnował ze stanowiska szefa Sztabu Generalnego i wicepremiera, a 1987 z członkostwa w Biurze Politycznym KC; 1981–89 pełnił funkcje przewodniczącego Komisji Wojskowej KC, a 1983–90 — Centralnej Rady Wojskowej ChRL; będąc zwolennikiem reform gospodarczych, przeciwstawiał się zmianom w systemie politycznym ChRL. Na jego polecenie krwawo rozprawiono się VI 1989 z manifestantami na placu Tian’anmen. W latach 90. Deng Xiaoping, nie pełniąc już oficjalnych funkcji w aparacie partyjno-państwowym, pozostawał faktycznym przywódcą ChRL.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Tian'anmen, plac w Pekinie (Chiny)fot. E. i K. Dębniccy/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Pekin, plac Tian’anmen — chińscy żołnierze maszerujący w tempie 108 kroków na minutę, by o zachodzie słońca dokonać ceremonii opuszczenia flagifot. A. Ptasznik/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Pekin, gmach Parlamentu na placu Tian’anmen fot. A. Olej/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Pekin, Pomnik Bohaterów Ludowych po południowej stronie placu Tian’anmenfot. A. Ptasznik/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Pekin, plac Tian’anmen (Brama Niebiańskiego Spokoju) i wizerunek Mao; na lewo od portretu napis głosi: „Niech żyje Chińska Republika Ludowa”, na prawo zaś: „Niech żyje jedność wszystkich narodów świata”fot. A. Ptasznik/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia