Gruzja. Sztuka

Gruzja. Sztuka.

Tradycje budownictwa i rzemiosła artyst. na terenie Gruzji sięgają III–II tysiącl. p.n.e.; w staroż. państwach, położonych na terenie obecnej Gruzji — Iberii i Kolchidzie (poł. I tysiącl. p.n.e.–I w. n.e.), wysoko rozwinięta była architektura i obróbka metali. Właściwa sztuka gruzińska zaczęła się rozwijać po przyjęciu chrześcijaństwa (337); okres rozkwitu nastąpił w VI w.–1 poł. VII w. i po niewoli arab. w XI–XIII w. Architektura gruzińska odznaczała się wysokim poziomem wiedzy konstrukcyjnej i twórczą inwencją budowniczych. We wcześniejszym okresie stosowano warianty bazylikowe (Bolnisi 478–493) i centralne (Bana VII w.). W XI–XII w. wykształcił się charakterystyczny dla sztuki gruzińskiej typ bazyliki na planie krzyża łac., z kopułą wspartą na wysokim bębnie, pokrytą stożkowym dachem; elewację wschodnią zdobiły ślepe arkady z laskowaniem, w dekoracji występowały motywy geom. (świątynie Bagrata w Kutaisi 1003, Sweti Cchoweli w Mcchecie 1010–29). Od XII w. powstawały wielkie kompleksy klasztorne (Gelati, pocz. XII w.), nastąpił rozwój miast (Gori, Tbilisi, Kutaisi), wznoszono pałace, akwedukty i mosty. Malarstwo monumentalne, znane z zabytków od IV w. (mozaiki), przeżywało rozkwit w XI–XIII w. (mozaiki i freski, np. w Ateni, 1080); rozwijało się jednocześnie malarstwo miniaturowe. Od X w. nastąpił rozkwit cyzelowanej rzeźby w metalu. W XIII–XIV w. wysokim poziomem artyst. odznaczały się emalie. Od XIV do XIX w., wskutek ciągłych wojen, okres upadku sztuki gruzińskiej; po przyłączeniu Gruzji do Rosji (1801) zaznaczył się wpływ sztuki rosyjskiej. Od poł. XIX w. zaczęło się rozwijać malarstwo nar. (G. Gabaszwili), w którym odrębne miejsce zajmuje jeden z najoryginalniejszych przedstawicieli malarstwa „naiwnego” w skali świat. — N. Pirosmaniszwili, oraz grafika i rzeźba. Od 1922 rozwijała się sztuka sowieckiej Gruzji; wprowadzono urb. przekształcenia i unowocześnienia miast (np. Tbilisi); wybitni architekci: M. Szawiszwili, A. Kurdiani, A. Miminoszwili. Rozwijały się: malarstwo sztalugowe (L. Gudiaszwili, G. Gelowani, Z. Dawitaja, D. Dżaparidze, I. Gorgodze), grafika, rzeźba (M. Toidze, I. Nikoladze, R. Tarchan-Mourawi) i rzemiosło artystyczne.

Mccheta, sobór katedralny Sweti Cchoweli

Pirosmaniszwili N., Herbata–Piwo, szyld — zbiory prywatne

Ananuri, średniowieczna twierdza z kościołem obronnym z XVII w.

Gelati, kościół Narodzenia Matki Bożej, 1106–25