Gruzja. Literatura

Gruzja. Literatura.

Początki literatury gruzińskiej są związane z przyjęciem w IV w. n.e. chrześcijaństwa; rozwijała się gł. literatura rel. (tłum. Nowego Testamentu, psalmów), hagiograf.; pierwszym oryginalnym, gruzińskim utworem hagiograf. było dzieło I. Curtawelego (V w.) o męczeństwie królowej Szuszaniki. W XII w. zjednoczenie Gruzji przez Dawida Budowniczego i królową Tamarę stworzyło warunki dla gosp. i kult. rozwoju kraju; rozwijała się literatura świecka, romanse rycerskie prozą i wierszem (m.in. arcydzieło gruzińskiej epiki Witeź w tygrysiej skórze Sz. Rustawelego) oraz utwory panegiryczne. Najazdy mong. w 2 poł. XIII i w XIV w. wstrzymały na długie wieki rozwój literatury gruziśkiej; dopiero w XVII w. można odnotować pewne ożywienie życia lit., którego ośr. był dwór król.; król Wachtang VI (1675–1737), popierając rozwój literatury gruzińskiej, zał. pierwszą gruzińską drukarnię; w XVIII w. tworzyli m.in.: uczony i bajkopisarz S.S. Orbeliani, poeta moralista D. Guramiszwili, B. Gabaszwili (pseud. Besiki) — autor erotyków; wcielenie Gruzji do Rosji w XIX w. spowodowało wzrost wpływów literatury ros. i zachodnioeur.; w literaturze gruzińskiej rozpoczął się okres romantyzmu (poeci A. Czawczawadze, G. Orbeliani, N. Barataszwili); od ok. poł. XIX w. dominował kierunek realist. (dramatopisarz i tłumacz poezji A. Mickiewicza — G. Eristawi, prozaik D. Czonkadze); w 2 poł. XIX w. rozwinął się w Gruzji ruch nar., którego ideowymi przywódcami byli I. Czawczawadze i A. Cereteli; w tym okresie tworzyli prozaik G. Cereteli, noweliści N. Lomouri, D. Kldiaszwili, E. Ninoszwili; na przeł. XIX i XX w. duże znaczenie miały proza A. Kazbegi i poezja Waży Pszaweli, poświęcone życiu górali kaukaskich. W pierwszym 20-leciu XX w. wokół pisma „Cisperi rkebi” [‘błękitne rogi’] (zał. 1916) zgrupowali się symboliści (m.in.: G. Tabidze, P. Iaszwili, T. Tabidze, G. Leonidze); Związek Proletariackich Pisarzy Gruzji skupiał twórców zajmujących się gł. tematyką społ. i polit. (A. Mircchulawa, K. Kaladze); w okresie sowieckim rozwinęła się proza o tematyce hist. (m.in.: K. Gamsachurdia, W. Barnowi, M. Dżawachiszwili) i współcz. (m.in.: G. Robakidze, L. Kiaczeli, K. Lortkipanidze, A. Beliaszwili), także poezja, która dominowała w literaturze gruzińskiej do lat 60. XX w.; obecnie do średniego pokolenia prozaików należą m.in.: Cz. Amiredżibi, O. Czcheidze, N. Lortkipanidze; średnie pokolenie poetów reprezentują: I. Mosaszwili, S. Czikowani, I. i G. Abaszydze, I. Noneszwili, I. Griszaszwili; do młodszego pokolenia pisarzy w latach 80. należą poeci: Sz. Nisznianidze, Ch. Berulawa, A. Kalandadze, O. i T. Cziladze, D. Czarkwiani, M. Maczawariani, T. Czanturia, B. Charanauli, M. Kwiliwidze, oraz prozaicy, m.in.: N. Dumbadze, R. Inaniszwili, O. Ioseliani, G. Gegeszidze, G. Doczanaszwili.