Egipt. Film

Egipt. Film.

Pierwsze egipskie kino otwarto 1896 w Aleksandrii, która przez 3 dekady była ośrodkiem produkcji film. — chałupniczej i półamatorskiej. W 1917 Włoch Osato zrealizował tam pełnometrażowy dramat Ku przepaści, a 1926 Libańczycy B. i L. Lamowie nakręcili Pocałunek w pustyni, inicjujący serię melodramatów o saharyjskich Beduinach. Za początek kina egipskiego przyjęto jednak utworzenie przez bank Misr kilku atelier film. w Kairze, z których pochodzi głośny dramat o położeniu kobiety Lajla (1927) reż. A. Dżalala; odniósł on wielki sukces kasowy. Produkcję kairską, wkrótce dźwiękową, stanowiły gł. tandetne filmy muz., wykorzystujące popularność znanych śpiewaków. Dopiero lata 40. zrodziły nieśmiałe próby kina realist., rozwijane po detronizacji 1952 króla Faruka. Grzech H. Barakata, Dworzec Główny J. Szahina, Młodość kobiety S. Abu Sajfa odniosły się rzetelniej do rzeczywistości kraju: zacofania wsi, niewolnictwa kobiety, pozostałości kolonializmu. Po wojnie z Izraelem 1967 kilka filmów (m.in. Wróbel Szahina), mimo sprzeciwów cenzury, krytycznie analizowało przyczyny przegranej. W początkach lat 60. kinematografię upaństwowiono; utworzono Gł. Urząd Film., którego dotacje umożliwiały produkcję 60–80 filmów rocznie (pierwsze miejsce w produkcji film. w Afryce). Po śmierci G.A. Nasera, prezydentura A. As-Sadata narzuciła reżim ostrej cenzury, która storpedowała tendencje realist., zmuszając część filmowców do emigracji. Niektórzy uciekali w przeszłość: S. Abd as-Salam w Mumii (1969) dał dojrzały wyraz stosunku narodu do prastarej przeszłości Egiptu. Produkcję film. zdominowały jednak ckliwe romanse z wyższych sfer i tzw. grube farsy. Rokowania As-Sadata z Izraelem, potępione przez świat arabski, zahamowały eksport filmów; Gł. Urząd Film. został zlikwidowany. Powolna poprawa nastąpiła podczas rządów H. Mubaraka za sprawą zarówno starszych twórców (Abu Sajfa Kłamca, Nosiciel wody nie żyje), jak i młodszych, nie lękających się kręgu seksualności (A. Hetaty Zamknięte drzwi). Najwybitniejszym, o wszechstronnych zainteresowaniach, reżyserem pozostaje Szahin. W swoich filmach (młodzieńcze wspomnienie z okresu II wojny światowej Aleksandria? Dlaczego? 1978), zrywających z tradycjonalizmem, wyzyskuje nowocz. środki wyrazu, jak nielinearna narracja, czy zacieranie granic między rzeczywistością a złudzeniem. W utworach zwróconych ku przeszłości (Saladyn 1963, Adieux, Bonaparte! 1985, Los 1999) przedstawia odważne propozycje rewizji truizmów hist. w duchu tolerancji i antyfeudalizmu.

Jerzy Płażewski