Azerbejdżan. Gospodarka

Azerbejdżan. Gospodarka.

Do 1991 kraj o gospodarce centralnie planowanej; rozpad ZSRR i związane z tym osłabienie więzi gospodarczych z dawnymi republikami oraz wojna azerbejdżańsko-armeńska o Górski Karabach przyczyniły się do głębokiego kryzysu gospodarczego (spadek produkcji we wszystkich działach gospodarki). Reforma systemu gospodarczego rozpoczęta po uzyskaniu niepodległości (1991); m.in. z pożyczek Banku Świat. i Międzynarodowego Funduszu Walutowego rozpoczęto restrukturyzację sektora naftowego; PKB na 1 mieszkańca wg parytetu siły nabywczej 2007 wyniósł 9 tys. dolarów USA. Struktura wytwarzania PKB: rolnictwo 6%, przemysł 64%, usługi 30%.

Przemysł.

Od poł. XIX w. podstawową gałęzią gospodarki Azerbejdżanu jest górnictwo ropy naft., eksploatowanej w rejonie Baku oraz z dna M. Kaspijskiego (Naftowe Kamienie, strefa przybrzeżna wysp Çilov i Artyom); dużą rolę odgrywa również gaz ziemny (Niz. Kurańska, rejon Qaradağ oraz wyspy Çilov); ponadto wydobywa się rudy żelaza (Daşkəsən), miedzi oraz ałuny i sól kamienną. W 2003 produkcja energii elektrycznej wyniosła 20 mld kW·h; 90% energii elektrycznej dostarczają elektrownie cieplne (największa w Əli Bayramlı — 1080 MW); elektrownie wodne na Kurze (Mingeczaurska, Warwaryńska), Araksie i Tərtər;. Większość zakładów przemysłu przetwórczego skupia się w Baku (gł. rafineryjny, chem., produkcja urządzeń dla górnictwa naft.); inne ośr. przem.: Gandża (produkcja tlenku glinu, tkanin wełn.), Sumgait (huty żelaza i aluminium); gł. gałęzie przemysłu spoż.: winiarski, olejarski, herbaciany, rybny, przetwórstwo owoców i warzyw; rozwinięte rzemiosło (m.in. wyrób dywanów). Pożyczki z Banku Świat. i Międzynar. Funduszu Walutowego zostały przeznaczone na restrukturyzację sektora naft.; wydobycie ropy naft. ok. 10 mln t, gazu ziemnego — 4,9 mld m³ (2004); państw. kompania naft. (SOCAR) zawarła 6 kontraktów z międzynar. konsorcjum (w skład wchodzą m.in. British Petroleum, Amoco, Łukoil, SOCAR) na eksploatację nowych złóż ropy naft.; ponad 40% zasobów występuje w sektorze M. Kaspijskiego należącym do Azerbejdżanu; 1997 oddano do użytku rurociąg naft. Baku–Noworosyjsk (dł. 1411 km), rurociąg z Baku do portu Supsa (Gruzja); do końca 1997 sprywatyzowano większość małych i średnich zakładów; udział sektora prywatnego w tworzeniu PKB wzrósł z 5,5% w 1995 do 60% w 2004; przemysł naft. pozostaje pod kontrolą państwa. Duże znaczenie ma produkcja aluminium; największymi ośr. przem. są: Baku, Sumgait, Gandża.

Rolnictwo.

Użytki rolne zajmują ok. 1/2 pow. (w tym grunty orne 18,4%, łąki i pastwiska 25,3%); nawadnia się ok. 90% areału upraw (gł. systemy nawadniające: Górnoszyrwański, Górnokarabaski, Samur-Abşeron; uprawia się gł. zboża (pszenica, kukurydza, ryż), z roślin przem. — bawełnę (Niz. Kurańska, dolina Araksu), tytoń (przedgórze Kaukazu) oraz herbatę (Niz. Lenkorańska); Azerbejdżan jest ważnym producentem wczesnych warzyw i owoców (morele, brzoskwinie, orzechy, figi, granaty, migdały, cytrusy); rozwinięta uprawa winorośli; hodowla (gł. pasterska) owiec i kóz (łącznie ok. 7,5 mln sztuk) bydła (2,3 mln) oraz koni, wielbłądów i drobiu; duże znaczenie ma hodowla jedwabników oraz pszczelarstwo. Połowy ryb w M. Kaspijskim i w większych rzekach (gł. Kura, Araks, Alazani).

Transport i łączność.

Długość linii kol. przekracza 2,9 tys. km, dróg kołowych — 28 tys. km; port mor. Baku (połączony promem kol. z Türkmenbaşy w Turkmenistanie) — największy nad M. Kaspijskim; sieć rurociągów naft. (Baku–Batumi, Əli Bayramlı–Baku) i gazociągów (Qaradağ–Ağstafa, z odgałęzieniami do Tbilisi i Erywania). Międzynarodowy port lotn. w Baku obsługuje ruch pasażerski (4,8 mld pasażerów/km); słabo rozwinięta telefonia stacjonarna; rośnie znaczenie telefonów komórkowych (1,4 mln użytkowników, 2004).

Handel zagraniczny.

Eksport ropy naft. i gazu ziemnego, bawełny, maszyn, żywności; import maszyn i urządzeń, żywności, środków chem.; gł. partnerzy handl.: Włochy, Rosja, Czechy, Francja, Niemcy, Turcja.