astronomia rentgenowska

astronomia rentgenowska,

dział astronomii współcz. zajmujący się badaniem promieniowania rentgenowskiego ciał niebieskich.

Silne pochłanianie promieniowania rentgenowskiego przez atmosferę ziemską powoduje, że jego obserwacje są możliwe wyłącznie z pokładu rakiet i sztucznych satelitów Ziemi. Techniki obserwacji zależą od zakresu energii. Najbardziej rozwinięta jest technika obserwacji w zakresie miękkiego i średniego promieniowania rentgenowskiego; jest możliwe wykrywanie strumieni rzędu 10^–7 J/cm²s i określanie kierunku źródeł z dokładnością ok. 2 s łuku, czyli podobną jak w dziedzinie optycznej.

Pierwszej rejestracji pozaziemskiego promieniowania rentgenowskiego dokonano 1948, umieszczając na rakiecie kliszę rentgenowską i skierowując ją ku Słońcu. Pierwsze źródło rentgenowskie znajdujące się poza Układem Słonecznym, Sco X-1, wykryto 1962, również wykorzystując rakietę. Przełomowym momentem w historii astr. badań rentgenowskich było umieszczenie poza atmosferą ziemską (XII 1970) amer. satelity rentgenowskiego UHURU. Sporządzony na podstawie obserwacji prowadzonych przez tego satelitę tzw. czwarty katalog UHURU zawiera 339 źródeł rentgenowskich, wiele spośród nich zidentyfikowano z obiektami opt., jak: gwiazdy podwójne, pozostałości supernowych, galaktyki Seyferta, gromady galaktyk i supergromady galaktyk. Systematyczne obserwacje podjęto za pomocą licznych następnych satelitów rentgenowskich (Copernicus, Ariel V, SAS-3, ANS, Einstein, EXOSAT, ROSAT).