pulsary

pulsary

[łac. pulso ‘uderzam’],

obiekty astronomiczne, które charakteryzuje nadzwyczaj regularna emisja silnych, krótkotrwałych impulsów promieniowania elektromagnetycznego, o losowo zmieniającym się kształcie i amplitudzie, pojawiających się z okresem wynoszącym od milisekund do kilku sekund.

Pulsar jest szybko rotującą gwiazdą neutronową (gwiazdy) o silnym dipolowym polu magnetycznym wmrożonym w gwiazdę. Odkrycia pulsarów dokonali 1967 A. Hewish (1974 Nagroda Nobla) i doktorantka J. Bell z uniwersytetu Cambridge (Wielka Brytania) na podstawie obserwacji w zakresie fal radiowych. Znaczny stopień polaryzacji promieniowania pulsarów świadczy o nietermicznym mechanizmie emisji; promieniowanie pulsarów jest promieniowaniem synchrotronowym, wysyłanym przez naładowane elektrycznie cząstki, poruszające się z bardzo dużą prędkością w ekstremalnie silnym polu magnetycznym pulsara. Okres wysyłania pulsów jest bezpośrednio związany z okresem pulsara; wykryte wydłużanie się okresów pulsów jest interpretowane jako spowalnianie obrotu pulsara, spowodowane stratami energii na promieniowanie. Łączna ilość energii wysyłana przez przeciętny pulsar jest od kilkudziesięciu do kilkuset tysięcy razy większa od energii wysyłanej przez Słońce. Niektóre pulsary występują w układach podwójnych z normalną gwiazdą, której materia spada na pulsar wzdłuż linii sił pola magnetycznego, tworząc 2 silnie świecące promieniowaniem rentgenowskim czapy polarne; takie pulsary nazywają się pulsarami rentgenowskimi. Ważnym układem jest pulsar podwójny PSR 1913 + 16. Wiele pulsarów wykazuje dużą stabilność okresu; są one najlepszymi naturalnymi wzorcami częstotliwości, przewyższającymi stabilnością zbudowane przez człowieka wzorce atomowe.