możność

możność, gr. dýnamis, łac. potentia,

filoz. zespół właściwości danego bytu urzeczywistniający się dzięki aktom (akt);

termin filozoficzny używany w ramach arystotelizmu, scholastyki oraz neoscholastyki. Tak rozumianą możność należy odróżniać od możliwości, która jest wytworem intelektu. W sferze realnej istnieje bowiem tylko rzeczywista możność w postaci aktywnej bądź pasywnej. Możność aktywna to faktyczna zdolność jakiegoś bytu do działania, taka jaką dopuszcza jego natura (np. czynności życiowe, poznanie, wytwarzanie), względnie wewnętrzny w bycie powód tej zdolności; tak rozumiana możność utożsamia się z władzą podmiotu, poprzez którą dokonuje on określonych czynności, lub z jej usprawnieniem. Możność pasywna (bierna) to zdolność czegoś do podlegania wpływowi czegoś innego (uczestniczenia w czymś innym), a więc przede wszystkim do: a) istnienia (to, co nie jest samym istnieniem, a jednak istnieje, ma w sobie rację swojego istnienia, różną od siebie); b) bycia określoną strukturą realną: tą oto konkretnie istniejącą istotą, samodzielnie istniejącym podmiotem pewnych cech, czyli substancją (osobą, zwierzęciem, rośliną), cechą czegoś innego (wymiary, jakości, itp.), komponentem jakiejś całości (tworzywem, zawartym w jej strukturze). Możność jest nadto warunkiem zmian i zróżnicowania rzeczywistości, a więc wielości realnych bytów jednostkowych, ale także powodem dopuszczającym ich niedoskonałości.

Tomasz Pawlikowski