-
absolutyzmsystem władzy w monarchiach europejskich epoki wczesnonowożytnej (XVI–XVIII w.), w których władca sprawował pełnię władzy suwerennej (suwerenność), ograniczoną jedynie zasadami prawa naturalnego oraz podstawowymi normami ustrojowymi (np. porządek sukcesji tronu).[łac. absolutus ‘zupełny’, ‘bezwzględny’],
-
autonomiapolitol., prawo gwarantowane przez państwo grupie osób fizycznych (np. mniejszościom narodowym) lub osobie prawnej (np. uniwersytetowi) prawo do samodzielnego rozstrzygania spraw wewnętrznych bądź regulowania stosunków wewnętrznych w określonych przez ustawy ramach podporządkowania państwu.[gr., ‘samorząd’],
-
autonomiafiloz., socjol., teol. Autonomia to niezawisłość woli lub sumienia wykluczająca zależność od determinującego wpływu oddziałujących „z zewnątrz” (zatem heteronomicznych) czynników empirycznych, mających źródło w różnie ujmowanym prawodawstwie Bożym (teonomia) albo pochodzących od jakiegokolwiek autorytetu lub władcy (np. polityczna). W rozumieniu mocniejszym autonomia oznacza możliwość ustanawiania przez podmiot moralny własnych reguł postępowania, przeciwstawianych zarówno empirycznej heteronomii, jak i teonomii; jest traktowana jako centralna kategoria uzasadniająca próby budowania moralności bez etyki przez osoby odpowiedzialne, bo korzystające z autonomii (jak w koncepcjach „moralności ponowoczesnej”, np. u Z. Baumana). W ujęciu słabszym autonomia jest kojarzona nie tyle z wolą, co z sumieniem (lub rozumem praktycznym) podmiotu moralnego, który może samodzielnie ustalać reguły postępowania albo na zasadzie wolności, albo przez uzgodnienie przyrodzonych skłonności i niesprzecznych z nimi obowiązków, odkrywanych raczej niż konstytuowanych przez rozum praktyczny.[gr., ‘samorząd’],
-
autonomiasamodzielność, niezależność zjawisk, podmiotów itp. (np. a. sztuki); często ujmowana w relacji do innych zjawisk, podmiotów i wskazująca na ich odrębne właściwości lub wypełnianą przez nie samodzielną funkcję w społeczeństwie.[gr., ‘samorząd’],
- politol. pierwotnie — stronnictwo (partia) zajmujące środkowe miejsce w parlamencie, między prawicą a lewicą, najczęściej korzystające z poparcia wyborczego średniej i drobnej burżuazji oraz bogatych chłopów;
-
dogmatyzmpierwotnie określenie stosowane przez sceptyków starożytnych (Sekstus Empiryk), używane także w nowożytności (M.E. Montainge, B. Pascal), a niekiedy współcześnie (P.K. Feyerabend) wobec wszelkich stanowisk niebędących sceptycyzmem, a zatem wobec wszelkich tez głoszących możliwość osiągnięcia wiedzy pewnej.[gr. dógma ‘przekonanie’, ‘zdanie’, ‘pogląd’],
-
dogmatyzmw historii marksizmu określenie sztywnego, bezkryt., ortodoksyjnego traktowania koncepcji sformułowanych przez autorów uznanych za klasyków (K. Marks, F. Engels, W. Lenin, J. Stalin) jako zespołu prawd niepodważalnych i ostatecznych.[gr.],
- jednostka sprawująca absolutną, nieograniczoną władzę w państwie.
-
frakcjapolitol. ugrupowanie wewnątrz szerszego organizmu politycznego;[łac.],
-
frondagrupa opozycyjna działająca wewnątrz danego stronnictwa.[fr.],
-
gradualizmpolitol.[łac. gradualis < gradus ‘stopień’],
-
interespojęcie występujące w naukach społecznych i różnie definiowane, związane z kategoriami „potrzeba” i „wartość”;[łac. interesse ‘być w czymś’, ‘brać udział’],
-
konfederacjazwiązek państw powołany w celu realizacji określonych zamierzeń;[łac.],
-
konfederacjapolitol., prawo[średniow. łacina confoederatio ‘związek’, ‘przymierze’],
-
konserwatyzmfilozofia społ. i nawiązujący do niej kierunek polit. broniące trad. ładu społ. i wartości utrwalonych w danym społeczeństwie;[łac.],
-
konserwatyzmpostawa, którą charakteryzuje przywiązanie do istniejącego, zakorzenionego w tradycji stanu rzeczy (wartości, obyczajów, praw, ustroju politycznego itp.) oraz niechętny stosunek do gwałtownych zmian i nowości;[łac. conservatus ‘zachowany’],
-
kryzysokres załamania, przesilenia i potencjalnego przełomu w funkcjonowaniu danego systemu społecznego lub politycznego;[gr.],
- koncepcja teoretyczna i postawa światopoglądowa oparta na indywidualistycznej koncepcji człowieka i społeczeństwa, głosząca, że wolność [łac. liberalis ‘dotyczący wolności’] i nieskrępowana przymusem politycznym działalność jednostek mają wartość nadrzędną i są najpewniejszym źródłem postępu we wszystkich sferach życia zbiorowego.
-
monocentryzmzasada organizacyjna życia społecznego, zgodnie z którą więzi społeczne i funkcje kierownicze są skoncentrowane wokół jednego ośrodka koordynacyjnego, regulującego formy funkcjonowania różnych sfer życia społecznego i narzucającego obowiązujące w nich wartości;[gr. mónos ‘jedyny’, kéntron ‘środek koła’],
-
nomenklaturapolitol. zastrzeżony tradycją polityczną lub formalnie usankcjonowany wykaz stanowisk kierowniczych w organach państw., instytucjach publicznych i urzędach, których obsadzenie wymaga opinii i decyzji określonego organu partii rządzącej.[łac.],
