suwerenność
 
Encyklopedia PWN
suwerenność,
supremacja państwa ujmowanego abstrakcyjnie, ludu lub innego piastuna tej władzy (np. monarchy) nad wszelkimi normami prawa wewnętrznego oraz pełna swoboda prowadzenia przez państwo polityki zagranicznej; faktyczna, a postulatywnie także prawna możność podejmowania przez podmiot sprawujący suwerenność decyzji politycznej, od której nie ma prawnej możliwości odwołania się do wyższej instancji.
Pojęcie „suwerenność” kształtowało się w średniowieczu, w walce o niezależność władzy państwowej od zewnętrznej (Kościół, cesarstwo) i wewnętrznej (feudałowie) sił politycznych. Koncepcja suwerenności państwa uległa szczególnemu normatywnemu ugruntowaniu w państwie absolutnym, którego idea łączyła się z kultem państwa. Współczesne rozumienie suwerenności różni się od jego znaczenia w przeszłości, np. opartym na koncepcji całkowicie niezależnych państw, ukształtowanym przez pokój westfalski 1648, kończącym wojny religijne w Europie. W stosunkach międzynarodowych suwerenność państwa pokrywa się z podmiotowością prawa międzynarodowego i określa sytuację państw w społeczności międzynarodowej; zasada suwerenności jest podstawową zasadą współczesnego prawa międzynarodowego i oznacza zdolność państwa do bycia podmiotem prawa i obowiązków międzynarodowych poprzez niezależne, tzn. pełne, niepodzielne, samodzielne wykonywanie kompetencji państwowych, uwzględniające międzynarodowe współzależności oraz wynikająca z własnej woli swoboda przekazywania (ograniczenia) tych kompetencji na rzecz organizacji międzynarodowych, pozostająca jednocześnie w zgodzie z normami prawa międzynarodowego.
Zasada suwerenności jest wymieniona m.in. w Karcie Narodów Zjednoczonych (w dokumencie tym stwierdza się, że organizacja ta opiera się na zasadzie suwerennej równości wszystkich jej członków), w Deklaracji zasad prawa międzynarodowego dotyczących przyjaznych stosunków i współdziałania państw z 1970 (z suwerennej równości korzystają wszystkie państwa i mają one równe prawa i obowiązki oraz są równymi członkami społeczności międzynarodowej, niezależnie od różnic gospodarczych, społecznych, politycznych lub innego rodzaju); suwerenność znalazła też potwierdzenie w statutach organizacji regionalnych, m.in. OPA i Organizacji Jedności Afrykańskiej (OJA), jak również w wielu umowach wielostronnych o charakterze powszechnym, np. we wstępach do konwencji wiedeńskich o stosunkach dyplomatycznych z 1961, o stosunkach konsularnych z 1963 i o prawie traktatów z 1969, Akcie końcowym (KBWE) z 1975.
Na współczesne rozumienie suwerenności składa się: zwierzchność terytorialna, niepodległość i wolny od ingerencji ustrój polityczny, społeczny i ekonomiczny oraz możność współżycia z innymi narodami na zasadach równości i obopólnych korzyści. Od ograniczenia suwerenności należy odróżnić ograniczenie jej wykonywania polegające na dobrowolnym, potwierdzonym umowami międzynarodowymi przyjęciu przez państwo zobowiązań do określonego działania, znoszenia lub zaniechania, które nie ograniczają jego prawa do występowania wobec innych państw jako podmiotu prawa międzynarodowego. Przykładem organizacji międzynarodowej o bardzo szerokich kompetencjach jest UE, która została zorganizowana jako ciało ponadpaństwowe, ale tylko na podstawie kompetencji, które narody i państwa delegowały do jej instytucji w sposób dobrowolny i kontrolowany; państwa — członkowie UE utrzymują jednak prawo do decydowania w zakresie swego uczestnictwa w działaniu Unii. W Polsce suwerenem jest naród, który sprawuje władzę przez swych przedstawicieli wybieranych do sejmu i senatu, a także bezpośrednio w referendum. Pojęcie suwerenności narodu oznacza prawo każdego narodu do niezależnego bytu państwowego (samostanowienie narodów), wyboru formy państwa i rządów.
Bibliografia
M. Gulczyński, W.J. Wołpiuk Spór o suwerenność, Warszawa 2001.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia