walenie, Cetacea,
rząd wyłącznie wodnych, przeważnie morskich ssaków;
walenie
Encyklopedia PWN
obejmują ok. 80 gatunków grupowanych w 2 podrzędy: fiszbinowce i zębowce; mają ciało torpedowate, bez przewężenia szyjnego; kończyny przednie płetwowate, tylne całkowicie uwstecznione (u niektórych zachowały się 2 luźno tkwiące w mięśniach kostki, pozostałość obręczy miednicznej); głównym narządem ruchu jest ogon, płetwa ogonowa ustawiona poziomo, dwudzielna, bez szkieletu; oczy małe, przystosowane do widzenia w wodzie (płaska rogówka i kulista soczewka, powieki nieruchome); niewielkie otwory uszne pod oczami; nozdrza zewnętrzne przesunięte na szczyt głowy, otwierane tylko przy wypływaniu na powierzchnię; charakterystyczne „fontanny” powstają przy wydechu, wskutek gwałtownego rozprężenia gazów i skroplenia zawartej w nich pary wodnej; walenie doskonale nurkują, pod wodą mogą pozostawać od kilku i kilkunastu minut (delfiny) do 75 minut (wale), przy czym kaszaloty mogą schodzić na głębokość do 1500 m; skóra waleni jest bezwłosa, pod nią gruba izolacyjna warstwa tłuszczu (do 70 cm); zamieszkują morza całego świata, niektóre także rzeki; mają duże znaczenie gospodarcze, poławiane m.in. ze względu na mięso, tłuszcz, wątrobę (tran), kości (wielorybnictwo); konieczność ochrony powoduje, że odłowy są kontrolowane.
Pochodzenie i ewolucja. Najstarsze — prawalenie, Archaeoceti, znane z osadów rzecznych eocenu, miały pełne uzębienie i długość ok. 3 m, pod koniec eocenu osiągały już długość 17 m, wymarły w miocenie; od nich wywodzi się współczesne podrzędy waleni, formy przejściowe nie są znane; w oligocenie pojawiły się już ukształtowane zębowce i fiszbinowce.
