postępowanie odwoławcze:
postępowanie odwoławcze
Encyklopedia PWN
1) Postępowanie przed organem państwa II instancji, uruchamiane wskutek skargi uprawnionej osoby, mające na celu skontrolowanie poprawności pod względem faktycznym i prawnym decyzji lub rozstrzygnięcia wydanego przez organ państwa w I instancji. W Polsce p.o. w sprawach cywilnych jest postępowaniem sądowym polegającym na wniesieniu środka zaskarżenia przez uprawniony do tego podmiot. W zależności od rodzaju orzeczenia, stronie niezadowolonej z rozstrzygnięcia sądu przysługuje środek zaskarżenia i związana z nim procedura. Środkami zaskarżenia przysługującymi od nieprawomocnych orzeczeń (środki odwoławcze) są: apelacja, kasacja, zażalenie oraz inne środki, np. sprzeciw od wyroku zaocznego; środkami zaskarżenia przysługującymi od orzeczeń prawomocnych są: skarga o wznowienie postępowania, skarga o uchylenie wyroku sądu polubownego. Apelację można wnieść od orzeczenia sądu I instancji. Kasacja do Sądu Najwyższego przysługuje od wydanego przez sąd II instancji wyroku lub postanowienia o odrzucenie pozwu albo umorzenie postępowania kończących postępowanie w sprawie. Zażalenie jest środkiem od orzeczeń formalnych, dotyczących kwestii proceduralnych bądź ubocznych. Zasadniczo p.o. jest trójinstancyjne (I instancja, postępowanie apelacyjne albo zażaleniowe, postępowanie kasacyjne); dopuszczalność kasacji jest ograniczona przepisami szczególnymi, ze względu na rodzaj sprawy (np. w postępowaniu zabezpieczającym, uproszczonym) czy też wartość przedmiotu zaskarżenia (np. w sprawach gosp. poniżej 20 tys. zł); Sąd Najwyższy może odmówić przyjęcia kasacji do rozpoznania (tzw. przedsąd), jeżeli: w sprawie nie występuje istotne zagadnienie prawne, nie istnieje potrzeba wykładni przepisów prawnych budzących poważne wątpliwości lub wywołujących rozbieżności w orzecznictwie sądów; przedsądu nie stosuje się, jeżeli zaskarżone orzeczenie narusza prawo lub zachodzi nieważność postępowania albo gdy kasację wniósł rzecznik praw obywatelskich.
2) P.o. w sprawach karnych jest na ogół postępowaniem sądowym, gdy dotyczy rozstrzygnięć zapadających w gł. procesie; niekiedy postępowanie odwoławcze toczy się przed prokuratorem, który sprawdza prawidłowość decyzji i czynności policji lub prokuratora mu podległego. P.o. jest wszczynane wskutek apelacji wyroków lub zażalenia, gdy dotyczy kontroli postanowień i zarządzeń (postępowanie zażaleniowe). Postępowanie apelacyjne toczy się przed sądem okręgowym, gdy w I instancji wyrok wydał sąd rejonowy, lub apelacyjnym, gdy w I instancji orzekał sąd okręgowy. Postępowanie zażaleniowe toczy się przed sądem nadrzędnym nad tym, który wydał zaskarżone orzeczenie, a gdy zaskarżono postanowienie lub zarządzenie organu pozasądowego — przed odpowiednim organem nadrzędnym lub przed sądem. W pol. procedurze karnej w p.o. orzeczenie lub zarządzenie wydane przez organ I instancji jest kontrolowane zarówno pod względem prawnym, jak i faktycznym; nie oznacza to, że organ II instancji przeprowadza postępowanie w sprawie w całości po raz drugi. Sąd odwoławczy, jeśli ma wątpliwości co do interpretacji ustawy, może odroczyć wydanie orzeczenia i przekazać zagadnienie prawne do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu. Jeśli organ rozpoznający apelację lub zażalenie dojdzie do wniosku, że orzeczenie lub zarządzenie wydane w I instancji jest wadliwe, może je zmienić (gdy pozwalają na to zebrane w sprawie dowody), uchylić i sprawę przekazać do ponownego rozpoznania w I instancji (gdy stwierdza szczególnie rażącą wadę prawną lub zachodzi potrzeba przeprowadzenia ponownie postępowania dowodowego w znacznym zakresie) albo też postępowanie w sprawie umorzyć (gdy proces jest niedopuszczalny). Organ I instancji rozpoznający sprawę ponownie musi wykonać zalecenia organu odwoławczego, a także uwzględnić wyrażone w orzeczeniu odwoławczym zapatrywania prawne. Z p.o. wiążą się szczególne gwarancje procesowe przysługujące oskarżonemu. Najważniejszą z nich jest tzw. zakaz reformationis in peius (wniesiony środek odwoławczy przez oskarżonego lub jego obrońcę nie może pogorszyć jego sytuacji prawnej).
